ASTRONOM

1. Przeprowadziłem regularne obserwacje nieba.
2. Obserwowałem całkowite lub częściowe zaćmienie księżyca lub dowiedziałem się, kiedy bedzie najbliższe.
3. Narysowałem lub zrobiłem przestrzenny układ słoneczny.
4. Wskazałem na niebie gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy i dwa inne.
5. Zapisuję moje obserwacje nieba - wschody i zachody słońca, fazy księżyca, ciekawe gwiazdozbiory, itp.
6. Wyznaczyłem według gwiazd kierunek północny.
7. Opowiedziałem kolegom o Mikołaju Koperniku lub innym znanym astronomie.
8. Byłem w planetarium lub obserwatorium astronomicznym lub obejrzałem w atlasie mapę nieba.
9. Oglądałem program o wszechcświecie lub przeczytałem książki o tej tematyce.
10. Przedstawiłem w ciekawej formie jedną z legend o gwiazdach, księżycu lub słońcu.

• Uwagi:
  Sprawność "astronoma" przeznaczona jest dla zuchów lubiących obserwować niebo, interesujących się wszechświatem. Sprawność świetnie nadaje się na kolonię, kiedy można dokonywać wspólnych obserwacji, a także wykorzystać wiedzę zucha do poznawania nieba przez inne zuchy.
• Zuch wiedzę i umiejętności może zdobywać podczas zabawy w kosmonautę, polarnnika, Eskimosa.
• Zainteresowania zucha można wykorzystać podczas zdobywania przez zuchy sprawności "żak - Nawojka" (zuch może opowiedzieć o Koperniku, być "wykładowcą" w katedrze astronomii), "podróżnika", "łazika" (wskazywanie gwiazdy polarnej przy wyznaczaniu drogi, orientowaniu mapy).

BAJARZ

1. Wiem jaka jest różnica między bajką a legędą. Opowiedziałem kolegom dwie bajki i jedną legędę.
2. Zrobiłem ilustrację do mojej ulubionej bajki.
3. Przeczytałem kilka baśni Andersena i dowolną książkę jednego z polskich autorów: M. Konopnickiej, H. Januszewskiej, J. Brzechwy.
4. Słuchałem bajek z płyty, kaset magnetofonowych lub radia.
5. Zbierałem książki i czasopisma z bajkami i legendami.
6. Brałem udział w konkursie bajarzy lub gawędziarzy.
7. Wykonałem krótką inscenizację bajkową, byłem narratorem w teatrzyku zuchowym.
8. Zrobiłem zakładki do książek z motywami ulubionych bajek.
9. Napisałem swoją bajkę.

Uwagi:
          Zuch - "bajarz" bardzo chętnie czyta i opowiada bajki.

        Zadania zuchów najłatwiej wykorzystać przy takich sprawnościach, jak "Pan Kleks", "fantasta". Zuchy mogą opowiedzieć bajkę na jednej za zbiórek. Znajomością legend zuchy mogą się popisać przy wielu sprawnościach, np. "wszędobylski", "mój region", "Słowianin - Słowianka", "krasnoludek", "przyjaciel Muminka". Zuchy zdobywające tę sprawność na kolonii mogą wieczorami opowiadać bajki na dobranoc.

        Zuchy, które są zainteresowane czytaniem, mogą potem zdobywać sprawności: "przyjaciela ksiązki", a zuchy lubiące ilustrować bajki - sprawność "plastyka".

CHARAKTERYZATOR

1. Dbam o swój wygląd, umiem się przebierać i lubię wykonywać stroje dla innych.
2. Wiem, kto to jest charakteryzator i czym się zajmuje. Potrafię opowiedzieć, gdzie pracują charakteryzatorzy.
3. Znam zasady charakteryzacji. Wiem jak przyroda barwi i ozdabia świat, zrobiłem naturalne farby (np. burak, cebula), które posłużyły mi do charakteryzacji lalek, kukiełek, itd. w teatrzykach.
4. Umiem wymienić i nazwać przedmioty pomocne w pracy charakteryzatora
5. Potrafię ucharakteryzować zucha do różnych ról np. Chińczyka, giermka, ufoludka, Indianina itp.
6. Wykonałem element charakteryzacji np. brodę, wąsy, krzaczaste brwi, siwe włosy.
7. Podczas przygotowań do teatrzyków na zbiórkach, pamiętam, by zadbać o wygląd każdego z mojej szóstki tak, by odgrywane przez nas role były bardziej wiarygodne.
8. Znam i rozumiem powiedzenie „Nie szata zdobi człowieka".
9. Wiem jak zmyć makijaż z twarzy.

Uwagi:

• Zuch - Charakteryzator musi posługiwać się przydatnymi w pracy przyborami, takimi jak: pomadki, pudry, cienie, tusze, farbki, peruki, sztuczne dodatki. Musi także dbać o skórę i ubranie charakteryzowanych osób.

• Sprawność pomaga kształtować takie cechy jak sumienność, staranność, dokładność. Wpływa na rozwój manualny i estetyczny zucha, jest alternatywą dla zuchów skrępowanych i niechętnych do publicznych wystąpień, wzmaga przy tym poczucie wpływu na całokształt przedsięwzięcia.

DAMA

1. Używam słów proszę, przepraszam, dziękuję, dzień dobry, dobranoc, do widzenia.
2. Zachowuję się kulturalnie wobec chłopców, dziewcząt oraz osób starszych. Nie zaczepiam ich i nie przezywam, pomagam starszym, ustepuję im miejsca.
3. Przeczytałam książkę lub artykuł z czasopisma dla dzieci o zasadach dobrego zachowania się.
4. Opowiedziałam moim kolegom, koleżankom lub zrobiłam gazetkę o zasadach savoir-vivre'u.
5. Wiem, jak się stosownie ubrać na różne okazje, zaprojektowałam kolekcję odzieży dla moich lalek.
6. Spory z kolegami lub koleżankami załatwiam w sposób kulturalny.
7. Nakrywam do stołu w domu, na kolonii zuchowej lub podczas święta klasowego.
8. Zaprosiłam koleżanki, kolegów na herbatkę, urodziny. Urządziłam przyjęcie.
9. Chodzę schludnie ubrana.
10. Potrafię rozmawiać przez telefon.

Uwagi:

        Sprawność przadatna jest właśnie wtedy, gdy stosunki między dziewczynkami a chłopcami pozostawiają wiele do życzenia. Zadania mozna wpleść podczas każdej zabawy, ponieważ zawsze należy zachowywać się kulturalnie.

       
        Zainteresowania zucha można wykorzystać podczas zdobywania przez zuchy sprawności "żak - Nawojka", "dworka".

        Aby nadal rozwijać zainteresowania zuchów w tej dziedzinie, mozna mu wskazać sprawności: "kibic", "mistrz gier i zabaw", "przyjaciel innych".

DEKORATOR

1. Zbieram różne motywy zdobnicze, wzory, ozdobne litery, ilustracje (np. wycinam z czasopism), plakietki lub nalepki ozdobne.
2. Dekorowałem salę na bal lub uroczystość szkolną.
3. Zrobiłem wycinanki lub inne ozdoby.
4. Uczestniczyłem w urządzaniu lub dekorowaniu zuchówki, klasy.
5. Przygotowałem gazetkę ścienną.
6. Zrobiłem ozdobne okładki na książki lub zeszyty.
7. Ułożyłem przedmioty na wystawie w zuchowym sklepiku lub na organizowanym przez naszą gromadę kiermaszu na wystawie.
8. Wymyśliłem logo lub ekslibris gromady.
9. Ułożyłem bukiet w wazonie lub wiązankę z kwiatów.
10. Przygotowałem stół do posiłku.
11. Zaprojektowałem i zrobiłem kartkę do kroniki.
12. Zaprojektowałem i wykonałem makietę teatru, szkoły lub domu mieszkalnego.

Uwagi:

        Sprawność "dakoratora" przenaczona jest dla zuchów, które lubia dekorować miejsca, w których się znajdują. Robią to ze smakiem i czysto. Potrafią zaplanować urządzenie pokoju, chętnie dekorują pomieszczenia. Zdolność zucha w tej dziedzinie można wykorzystać podczas urządzania zuchówki, klasy i na kolonii zuchowej. Zuch dekorator chętnie pomoże przy przygotowaniu wystawy prac.

         Zuchom, które chcą poszerzyć swoje umiejętności w tej dziedzinie, mozna zaproponować sprawność "plastyka", "rzeźbiarza".

DOBRY OPIEKUN

1. Opiekowałem się młodszymi dziećmi. Opowiadałem im bajki i bawiłem się z nimi.
2. Gromadzę gry, ćwiczenia, zabawy, pląsy, które wykorzystuję podczas zabawy z dziećmi.
3. Nauczyłem pląsu moje młodsze rodzeństwo lub dzieci, którymi się opiekuję.
4. Zorganizowałem na podwórku zabawy dla młodszych dzieci.
5. Potrafię udzielić pierwszej pomocy przy skaleczeniu.
6. Potrafię umyć, ubrać i uczesać dziecko.
7. Opiekowałem się chorym lub kimś starszym.

Uwagi:

         Zuch - "dobry opiekun" systematycznie opiekuje się młodszym rodzeństwem lub inną osobą potrzebującą opieki. Zuch przychodzący do gromady często jest egoistą. Zdobywając tę sprawność uczy się bezinteresowności, wrażliwości na otoczenie i systematyczności. Drużynowy powinien dostosować program sprawności tak, aby wykonywane przez zuchy zadania były czymś więcej niż codziennym obowiązkiem nałożonym przez rodziców.

       Zuchom, które chcą poszerzyć swoje umiejętności w tej dziedzinie, można zaproponować sprawność "przyjaciel innych", "higienista".

DŻENTELMEN

1. Używam słów: proszę, przepraszam, dziękuję, dzień dobry, dobranoc, do widzenia.
2. Zachowuję się uprzejmie wobec dziewczynek i starszych, przepuszczam je w drzwiach, ustępuję im miejsca, pomagam, gdy tego potrzebują. Jestem koleżeński wobec innych chłopców.
3. Przeczytałem książkę lub artykuł z czasopisma dla dzieci o zasadach dobrego zachowania się.
4. Opowiedziałem moim kolegom lub zrobiłem gazetkę o zasadach savoir-vivre'u.
5. Ubieram się stosownie do okazji i pory roku. Zawsze jestem schludnie ubrany.
6. Nakrywałem do stołu w domu lub na kolonii zuchowej.
7. Potrafię rozmawiać przez telefon.

Uwagi: 
         Sprawność przydatna jest zwłaszcza wtedy, gdy stosunki między dziewczynkami a chłopcami pozostawiają wiele do życzenia. Zadania można wpleść właściwie podczas każdej zabawy, ponieważ zawsze należy zachowywać się kulturalnie.

        Zainteresowania zucha mozna wykorzystać podczas zdobywania przez zuchy sprawności "żak - Nawojka", "rycerz". Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie, można wskazać mu sprawności "kibic", "mistrz gier i zabaw", "przyjaciel innych".

FOTOAMATOR

1. Wiem, jak jest zbudowany aparat fotograficzny i znam kilka rodzajów aparatów. Dbam o swój sprzęt fotograficzny.
2. Byłem w pracowni fotograficznej, poznałem urządzenia służące do wywołania i przyglądałem się procesami wywoływania zdjęć.
3. Potrafię w zależności od warunków pogodowych prawidłowo robić zdjęcia swoim aparatem.
4. Przechowuję zdjecia, slajdy, negatywy w należytym porządku.
5. Założyłem i systematycznie prowadzę album rodzinny.
6. Zorganizowałem wystawę prac fotograficznych.
7. Zrobiłem zdjęcia do kroniki gromady.

Uwagi: 
         Zuch fotoamator to zuch, który zrobił już nie jedno zdjęcie. Możecie pełnić rolę fotografa gromady   Zuch ten może się opiekować albumem zdjęciowym rodziny lub gromady (jeśli taki istnieje).

          Sprawność zuch może realizować podczas wszelkich wypraw gromady, dokumentując ciekawe wydarzenia ze zbiórek.

GIMNASTYK

1. Wiem, dlaczego gimnastyka jest ważna dla zdrowia. Codziennie rano się gimnastykuję.
2. Zrobiłem pomoce do ćwiczeń gimnastycznych, np. woreczki z grochem, serso, piłki szmaciane, szarfy.
3. Oglądałem zawody gimnastyczne.
4. Dobrałem ćwiczenia do muzyki.
5. Brałem udział w pokazach gimnastycznych organizowanych przez gromadę lub szkołę.
6. Umiem robić przewrót w tył i w przód, mostek z pozycji leżącej, głęboki skłon dotykając dłońmi podłogi, jaskółkę.
7. Prowadziłem na zbiórce, w klasie lub na kolonii zuchowej gimnastykę lub rozgrzewkę na lekcjach kultury fizycznej.
8. Staram się zachowywać prawidłową postawę w każdej sytuacji.
9. Nauczyłem kolegów prostego układu ćwiczeń.
10. Wykonałem ćwiczenia na takich przyrządach jak: ławeczka, drabinka, materac, drążek.
11. Wykonałem układ ćwiczeń z piłką, wstążką lub skakanką.

Uwagi:
       
         Przy powszechnym występowaniu w Polsce u dzieci wad postawy bardzo ważne są działania profilaktyczne, dlatego warto promować sprawność "gimnastyka".

         Samodzielne działania zuchów bardzo łatwo wpleść w zbiórki gromady podczas zdobywania takich sprawności jak: "olimpijczyk", "rycerz", "kosmonauta", "żołnierz". "Gimnastyka" można również wykorzystać podczas zdobywania sprawności "aktor" - przygotuje i poprowadzi zestaw ćwiczeń przy muzyce dla adeptów sztuki aktorskiej.

         Zuchom, które bardziej interesują się sportem, warto zaproponować zdobywanie takich sprawności, jak "mistrz rolek", "mistrz deskorolki", "narciarz", "pływak", "lekkoatleta", itp.

GRAJEK

1. Potrafię odróżnić instrumenty dęte od perkusyjnych i strunowych. Potrafię wymienić, choć jeden instrument z każdej z tych grup.
2. Samodzielnie wykonałem prosty instrument perkusyjny z dostępnych materiałów (garnki, puszki, patyki itd.) i grałem na nim podczas piosenki śpiewanej przez gromadę.
3. Potrafię wystukać na swoim instrumencie proste rytmy.
4. W swoim otoczeniu znalazłem kilka przedmiotów, które wydają ciekawe dźwięki.
5. Potrafię rozpoznać ze słuchu dźwięki wydawane przez różne przedmioty np. garnek, kartka papieru, klaskanie w dłonie.
6. Wiem, co to jest pięciolinia, nuta, klucz wiolinowy i pauza. Potrafię odróżnić całą nutę, półnutę, ósemkę. Przygotowałem plakat, na którym wyjaśniłem wszystkie znane mi znaki muzyczne i zaprezentowałem go gromadzie.
7. Potrafię zaśpiewać dźwięki gamy.
8. Przygotowałem pokaz niekonwencjonalnych instrumentów (grzebień, piła, pokrywki, puszki z grochem).

Uwagi:

           Sprawność Grajek jest etapem przygotowującym do sprawności Muzyka. Daje zuchom możliwość, rozwoju muzycznego i estetycznego. Dzięki niej zuch może wyrażać się twórczo. Wprowadza ona zucha w świat muzyki, pokazuje, że można znaleźć ją wszędzie, w przedmiotach codziennego użytku, a nawet w swoim ciele. Uświadamia, że muzyka to nie tylko melodia, ale i poszczególne dźwięki, które można zapisać na pięciolinii. Sprawność odkrywa również tajemnice powstawania dźwięków i budowy instrumentów. Rozwija słuch dziecka.

            Rozwój zdolności muzycznych zucha wspomagają również sprawności: „Muzyk", „Miłośnik muzyki", „Śpiewak".

GROSIK

1. Wiem w jaki sposób można oszczędzić pieniądze. Oszczędnie nimi gospodaruję i planuję swoje wydatki.
2. Rozliczam się z powierzonych mi pieniędzy.
3. Znam nazwy kilku monet używanych w dawniej Polsce. Wiem, jak wyglądał handel, gdy nie było pieniędzy, opowiedziałem o tym kolegom.
4. Znam waluty kilku krajów, zebrałem lub narysowałem kilka monet, którymi posługują się za granicą.
5. Mam własną książeczkę oszczędnościową lub skarbonkę.
6. Zbieram makulaturę, butelki, zioła, owoce lasu a pieniądze uzyskane ze sprzedaży wpłacam na książeczkę oszczędnościową.
7. Wykonałem portmonetkę lub sakiewkę do przechowywania drobnych oszczędności.
8. Umiem ułożyć pieniądze według ich wartości.
9. Wyjaśniłem moim kolegom, co to jest czek, bank, kredyt, pożyczka.
10. Sprzedawałem w klepiku zuchowym lub na prowadzonym przez naszą gromadę (klasę) kiermaszu.
11. Opiekowałem się bankiem gromady.

Uwagi:

         Sprawność "grosik" uczy zuchy oszczędności, samodzielności, trudnej umiejętności gospodarowania pieniędzmi (planowania wydatków, zdobywania funduszy, realizowania planów). W ramach zdobywania tej sprawności zuch może zdobywać pieniądze - zbierać makulaturę, zioła, itp.

         Zuch - "grosik" potrafi opowiedzieć, jak dawniej handlowano, ale i nie obcy jest mu dzisiejszy świat pieniądza - wie, jak oszczędzają dorośli i w jaki sposób mogą oni powiększyć swój kapitał.

         Poczas zdobywania tej sprawności należy zwrócić uwagę, aby zuchy nie zbierały pieniędzy dla samego zbierania, by cele gromadzenia były realne, a sposób zbierania był uczciwy.

         Umiejętności zuchów można wykorzystać przy wyjazdach na wycieczki, wyprawach do kina czy teatru. Zuchy mogą zdobywać tę sprawność na kolonii- tam zwykle mają swoje pierwsze pieniądze.

HIGIENISTA

1. Wiem na czym polega codzienna toaleta. brałem udział w konkursie wiedzy o higienie.
2. Dbam o higienę własnego ciała, wiem kiedy należy myć ręce.
3. Dbam o swój pokój (kącik), potrafię uporządkować swoje miejsce pracy.
4. Opiekowałem się apteczką gromady.
5. Przygotowałem dla mojej rodziny zdrową sałatkę.
6. Udzieliłem pierwszej pomocy w przypadku lekkiego skaleczenia.
7. Opowiedziałem kolegom lub koleżankom, jak dbać o higienę.
8. Sprawdzałem stan czystości na kolonii.
9. Zmierzyłem temperaturę, oceniłem czy jest prawidłowa, przy osobie dorosłej odliczyłem krople.
10. Potrafię wymienić produkty zawierające witaminy.
11. Potrafię wytłumaczyć, dlaczego nie wolno samowolnie spożywać leków i nie wolno jeść leków przeterminowanych.
12. Sprawdzam terminy przydatności do spożycia kupowanych artykułów spożywczych.

Uwagi:
        
         Sprawność "higienista" kształtuje postawę dbałości o swoje zdrowie. Zuch - "higienista" dba o właściwą higienę swojego ciała i miejsca w którym przebywa. Zuchy chętnie udzielają pomocy innym, lecz wszelka pomoc medyczna powinna być udzielana tylko pod opieką osoby dorosłej. Sprawność może być zdobywana na kolonii zuchowej czy biwaku.

         Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie, można wskazać mu sprawności "dobry opiekun", "śnieżnobiały uśmiech", "zielarz".

HODOWCA KWIATÓW

1. Znam różne rośliny ozdobne - domowe i ogrodowe. Prowadzę hodowlę kwiatów doniczkowych.
2. Potrafię pielęgnować kwiaty, wiem kiedy się je sadzi, przesadza, podlewa. Wyhodowałem roslinkę z nasion.
3. Byłem w ogrodzie botanicznym lub u ogrodnika.
4. Prowadzę dzienniczek hodowli kwiatów i zapisuję w nim ciekawe spostrzeżenia.
5. Sadziłem kwiaty, podlewałem je i zasilałem.
6. Wykonałem sprzęt potrzebny do uprawy roslin hodowlanych.
7. Wiem, co to jest ikebana i potrafię ułożyć bukiet z kwiatów.
8. Wraz z kolegami lub koleżankami zaopiekowałem się klombem lub trawnikiem.

Uwagi:

         Poprzez realizację tej sprawności zuchy wyrabiają takie cechy jak, systematyczność i odpowiedzialność. Sprawność "hodowca kwiatów"  przeznaczona jest dla zuchów, które interesują się ogrodnictwem, kwiaciarstwem.  W trakcie zdobywania sprawności "ogrodnik" zuchy zdobywające "hodowcę kwiatów" mogą organizować dla innych konkursy, zabawy związane z tematem. Mogą wykazać się wiedzą o hodowli kwiatów. Drużynowy nie powinien mieć więc problemów z włączeniem samodzielnych działań zucha do zabaw gromady.

          Praktycznym sprawdzianem, czy zuch jest hodowcą kwiatów, może być np. przyniesienie rośliny samodzielnie wyhodowanej przez niego, zaprezentowanie dziennika hodowli roslin oraz przeprowadzenie dla zuchów konkursu na temat kwiatów.

          Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie, można wskazać mu sprawności przyrodnicze, np. "zielarz", "ptasi opiekun".

INFORMATYK

1. Obsługuję komputer.
2. Znam podstawowe części komputera. Wyjaśniłem kolegom, co oznaczają pojęcia związane z komputerem: pamięć, twardy dysk, dyskietka, stacja dysków.
3. Wiem, co to katalog, plik. Umiem go stworzyć, usunąć.
4. Czytam czasopismo z dziedziny informatyki.
5. Oglądam program telewizyjny dotyczący komputerów.
6. Dbam o swój komputer i dyskietki. Wiem, gdzie i jak przechowywać dyskietki.
7. Potrafię posługiwać się jakimś programem użytkowym, np. sprawdzić obecność wirusów na dysku.
8. Znam system Windows i potrafię w nim pracować.

Uwagi:

          Sprawność "informatyka" przeznaczona jest dla zuchów posiadających komputer, lubiących zabawę i pracę z komputerem. jeśli druzynowy nie czuje się specjalistą w tej dziedzinie, musi poprosić kogoś o pomoc.

        Zainteresowanie zucha - "informatyka" mozna wykorzystać podczas przygotowywania kolonii lub biwaku, przy drukowaniu niezbędnych dla gromady informacji.

         Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie, można  wskazać mu sprawności matematyczne, np. "łamigłowa", "szachista".

INTERNAUTA

1. Wiem, co to jest Internet i do czego służy.
2. Umiem nawiązać połączenie z Internetem.
3. Potrafię korzystać z przeglądarek internetowych i wyszukać potrzebne mi informacje. Umiem za pomocą Internetu sprawdzić pogodę, rozkład jazdy pociągów, program telewizyjny itd.
4. Mam własny adres e-mail, umiem wysyłać i odbierać pocztę.
5. Spróbuję założyć własną stronę internetową, na której zareklamuję naszą gromadę.
6. Potrafię zaplanować sobie czas pracy przy komputerze tak, aby dbać o swoje zdrowie.
7. Wiem jak rozmawiać przez internet, znam programy typu Gadu - Gadu, dzięki któremu rozmawiam z moimi przyjaciółmi i kolegami.
8. Nie zawieram znajomości przez sieć, wiem, jakie niebezpieczeństwa to za sobą niesie. Odwiedziłem stronę http://www.dzieckowsieci.pl/, pokazałem ją także moim rodzicom i kolegom.

Uwagi:

• Sprawność jest przeznaczona dla zuchów mających kontakt z komputerem i dostęp do sieci internetowej.

• Przy realizacji tej sprawności należy zwrócić szczególną uwagę na bezpieczeństwo dzieci, aby zbyt długo nie przebywały przed komputerem i by nie zawierały niebezpiecznych znajomości, jak również nie korzystały ze stron o treściach nie przeznaczonych dla nich.

KIBIC

1. Interesuję się jakąś dyscypliną sportu, znam jej historię i zasady.
2. Jestem kibicem jakiejś drużyny - znam jej zawodników, kolor, symbole, znak.
3. Zbieram informacje o drużynie, której kibicuję.
4. Zrelacjonowałem przebieg meczu.
5. Wymyśliłem kilka kulturalnych okrzyków dopingujących dla swojej drużyny.
6. Ułożyłem i przestrzegam kodeksu kibica, zwracając na sportowe zachowanie wobec drużyny własnej i przeciwnej.
7. Kibicowałem podczas rozgrywek szkolnych, klasowych, podwórkowych.
8. Staram się osiągać sprawność fizyczną podobną do zawodników drużyny, której kibicuję.

Uwagi:

         Zuch - "kibic" to zuch, który oprócz kibicowania własnej drużynie potrafi się zachować w sytuacji, kiedy jego drużyna przegrywa. Przy realizacji tej sprawności należy zwrócić szczególną uwagę na zasadę fair play. Zucha zdobywającego tę sprawność napewno zainteresują sportowe sprawności, np. "piłkarz", "łyżwiarz" oraz sprawności "dżentelmen", "dama".

KOLĘDNIK

1. Znam wiele kolęd, umiem je zaśpiewać.
2. Wiem, co symbolizują kolędy.
3. Brałem udział w jasełkach.
4. Potrafię powiedzieć, jakie postacie są prezentowane przez kolędników i dlaczego. Sam lub z pomocą rodzica przygotowałem sobie strój kolędnika.
5. Zaprezentowałem mój strój i kolędę na zbiórce wigilijnej.
6. W okresie świątecznym wraz z kolegami chodziłem i kolędowałem niosąc radość ludziom w mojej okolicy.
7. Wiem jak dawniej wyglądało kolędowanie na terenach, na których teraz mieszkam. Dowiedziałem się, jakie panowały wtedy obrzędy i zwyczaje świąteczne.
8. Nauczyłem moich kolegów przynajmniej jednej kolędy.
9. Mam swój śpiewnik lub nagrania z kolędami.

Uwagi:

          Pomimo tego, że to sprawność indywidualna, zuchy mogą zdobywać ją w grupach np. szóstkach tak, by łatwiej im było przygotować przedstawienie. Wymaga ona większego zaangażowania drużynowego w pomoc zuchom przy jej realizacji.

         Sprawność - Kolędnik pomaga poznać zwyczaje i obrzędy staropolskie, a także wpływa na rozwój duchowy dzieci. Należy zwrócić dużą uwagę na zachowanie bezpieczeństwa podczas „kolędowania" zuchów, proponujemy realizację sprawności wśród rodzin zuchów, pobliskich przyjaciół gromady, ew. napotkanych, zainteresowanych przechodniów.

         Zadania wykonane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności „Święty Mikołaj", „Mój region", „Etnograf", „Majsterklepka" (oczywiście jedynie, gdy ich zdobywanie przypada na okres bożonarodzeniowy).

KOLEKCJONER

1. Posiadam kolekcję ........ Potrafię o niej opowiedzieć.
2. Dbam o porządek wśród moich zbiorów, systematycznie je wzbogacam.
3. Znam historię przedmiotu, którzy zbieram.
4. Dbam o moją kolekcję.
5. Uczestniczyłem w giełdzie hobbystów lub wystawie.
6. Wymieniam swoje zbiory z innymi hobbystami.
7. Wykonałem opisy do najciekawszych okazów.

Uwagi:

         Pasją wieku dziecięcego jest zbieractwo. Zuchy mogą zbierać: autografy, etykietki zapałczane, monety, odznaki i znaczki metalowe, plakietki, proporczyki, płyty, znaczki, widokówki, kartki z notesików, żołnierzyki, puszki, kapsle i jeszcze wiele innych przedmiotów. Warto wykorzystać tę pasję w rozwoju zainteresowań, pomóc poszerzyćwiedzę zucha o zbieranym przez niego przedmiocie.

         Pasje się zmieniają, zuchy moga więc kilkakrotnie zdobyć tę sprawność - raz np. jako zbieracza guzików, innym razem jako zbieracza proporczyków (zdobycie kolejnej sprawności). Należy jednak zwrócić uwagę, aby zuchy nie kończyły zbierania po zdobyciu sprawności.

KRONIKARZ

1. Jestem dobrym obserwatorem, prowadzę dziennik (pamiętnik), w którym odnotowuję najważniejsze wydarzenia.
2. Znam dzieje baśniowego kronikarza Koszałka-Opałka.
3. Zanotowałem trzy ważne wydarzenia z życia mojej gromady.
4. Piszę czysto i czytelnie.
5. Opowiedziałem nowemu zuchowi, koledze lub gościowi o kronice naszej gromady.
6. Przez miesiąc systematycznie pomagałem przybocznemu w prowadzeniu kroniki.
7. Wykonałem okładkę ochronną na kronikę lub pojemnik na nią albo przeprowadziłem renowację kroniki.
8. Zaprezentowałem wykorzystane przez siebie różne techniki pisma i zdobienia.

Uwagi:

         Sprawność "kronikarza" przeznaczona jest dla zuchów, które lubia zapisywać i ilustrować mijajace zdarzenia. Działania zucha -  "kronikarza" łatwo włączyć do działań gromady. zuch może pełnić funkcję pomocnika kronikarza w gromadzie, na biwaku czy kolonii zuchowej.

         Zuch zdobywający sprawność "kronikarza" może podczas zdobywania sprawności "krasnoludka" opowiedzieć o dziejach Koszałka-Opałka.

LALKARZ

1. Wiem, jak posługiwać się lalkami. Wykonałem różnego rodzaju lalki (pacynki, marionetki, lalki teatru cieni).
2. Dbam o swoje lalki i teatrzyk.
3. Z książek i czasopism zbieram projekty lalek.
4. Zaprojektowałem lalki do konkretnego przedstawienia.
5. Razem z kolegami przygotowałem lelki, scenę, stroje, dekoracje do podwórkowego przedstawienia lub przedstawienia w gromadzie.
6. Znam kilka piosenek, wierszy, który można zaiscenizować za pomocą lalek.
7. Zorganizowałem przedstawienie dla młodszych kolegów, zuchów, gromady lub rodziców.

Uwagi:

         Sprawność przeznaczona jest dla zuchów zainteresowanych teatrem i lubiących majsterkować. Rozwija zdolności manualne, fantazję, pobudza do tworzenia.

         Zuch może zdobywać sprawność podczas zespołowego zdobywania sprawności "aktor".

          Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie, można wskazać mu sprawności plastyczne, np. "dekorator", "rzeźbiarz", "plastyk".

LEKKOATLETA

1. Znam konkurencje lekkoatletyczne. Uprawiam jedną z dziedzin lekkiej atletyki.
2. Znam rekordy olimpijskie i nazwiska sportowców uprawiających daną dyscyplinę sportową.
3. Pracuję nad swoją kondycją fizyczną, systematycznie uprawiam gimnastykę.
4. Założyłem dzienniczek swoich rekordów.
5. Opowiedziałem kolegom, na czym polega zdrowe odżywianie się i dlaczego jest ważne.
6. Uczestniczyłem w mityngu lekkoatletycznym lub zawodach sportowych.
7. Podczas zawodów stosuję zasadę fair play.
8. Zorganizowałem zawody w gromadzie lub na podwórku.

Uwagi:

         Zuchy uprawiające jedną lub kilka dyscyplin lekkoatletycznych, lubiące sport, mogą zdobywać sprawność "lekkoatlety". Sprawność tę mogą zdobywać zuchy zdobywające sprawność "gimnastyka", "olimpijczyka" czy "sportowca". Sprawność można wykorzystać na kolonii zuchowej.

          Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie, można wskazać mu sprawności sportowe, np. "mistrz deskorolki", "mistrz ping-ponga", "mistrz ringo", "piłkarz", "kibic"

LUDWICZEK - NOWOCZESNA GOSPODYNI

1. Lubię czystość i porządek. Dbam o porządek w swoim pokoju, sam zaprojektowałem wystrój kącika zabaw.
2. Pomogłem mamie ułożyć jadłospis na cały dzień.
3. Nakrywałem do stołu. Przygotowałem prosty posiłek dla mijej rodziny (kolacja, podwieczorek).
4. Uszyłem rękawice do podtrzymywania gorących naczyn lub inną użyteczną rzecz.
5. Robię proste zakupy.
6. Przygotowałem gazetkę na temat zdrowego odżywiania się.
7. Odkurzyłem pokój, korzystałem ze środków czystości podczas porządków domowych.
8. Prałem i prasowałem swoją bieliznę osobistą.
9. Uzgodniłem z rodzicami cztery prace domowe, które wykonuję regularnie.

Uwagi:

       Sprawność "Ludwiczek - nowoczesna gospodyni" kształtuje podstawowe umiejętności przydatne każdemu człowiekowi - radzenia sobie z obowiązkami domowymi. Uczy systematyczności i porządku, kształtuje zmysł estetyki. Drużynowy nie powinien mieć problemów z włączeniem działań zucha do zbiórek gromady - zuch zdobywający tę sprawność pomoże podczas zbiórek gromady z okazji Dnia Matki, dnia Babci, święta surówek, witaminek ...

       Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha, można zaproponować mu sprawności "złota rączka", "porządnicki", "sobieradek".

ŁAMIGŁOWA

1. Lubię rozwiązyieram jedno z nich.wać krzyżówki i łamigłówki. Rozwiązywałem różne rodzaje łamigłówek: krzyżówki, rebusy, szarady ...
2. Znam tytuły czasopism, które często zamieszczają łamigłówki, zbieram jedno z nich.
3. Potrafię odnaleść w słowniku lub encyklopedii słowa potrzebne do rozwiązania łamigłówki.
4. Ułożyłem kilka łamigłówek.
5. Wysyłałem rozwiązania łamigłówek do redakcji czasopism dziecięcych.
6. Przedstawiłem propozycje swoich zagadek zuchom w gromadzie.
7. Zorganizowałem wieczór zagadek.
8. Zrobiłem notatnik, w którym zapisuję zagadki i szyfry.
9. Przygotowałem zestaw łamigłówek do zuchowej gazetki.

Uwagi:

         Sprawność przeznaczona jest dla zuchów lubiących rozwiązywać różnego rodzaju łamigłówki, również dla tych zuchów, które potrafią tworzyć. Zdobywanie sprawności nie powinno odbywać się tylko w pomieszczeniu, ale również w terenie, gdzie zuch może odszyfrowywać różne zagadki przyrodnicze.

         Zuchy zdobywające tę sprawność mogą przygotować na zbiórkę zagadki na dany temat, opracować prostą krzyżówkę. Podczas kolonii zuchowej mogą przygotowywać łamigłówki do zuchowej gazetki.

         Aby nadal rozwijać zainteresowaia zucha w tej dziedzinie, można wskazać mu sprawności matematyczne, np. "informatyk", "szachista", "astronom".

ŁYŻWIARZ

1. Umiem jeździć na łyżwach.
2. Zanam dyscypliny łyzwiarskie, nazwiska słynnych łyżwiarzy, ciekawostki o nich zamieszczam w specjalnym notatniku.
3. Potrafię omijać przeszkody znajdujace się na lodzie.
4. Umiem jeździć na jednej nodze, tyłem, w pozycji kucznej, wykonać proste figury taneczne.
5. Dbam o swój sprzęt łżwiarski, umiem go zakonserwować.
6. Sam zrobiłem sobie kij do hokeja.
7. Wytłumaczyłem kolegom, gdzie wolno jeździć na łyżwach i jakie niebezpieczeństwa czychają na nieostrożnych łyżwiarzy.
8. Oglądam w telewizji mistrzostwa w łyżwiarstwie szybkim, figurowym lub hokeju na lodzie.
9. Uczestnicyłem w zawodach łyżwiarskich lub meczu hokejowym organizowanym w mojej gromadzie.

Uwagi:

         Sprawność polecana jest wszystkim zuchom a szczególnie tym, które pasjonują się jazdą na łyżwach. Zuch - "łyżwiarz" potrafi świetnie jeździć na łyżwach, wie jak bezpiecznie bawić się na lodzie oraz gdzie nie powinno się jeździć.

         Sprawność kształtuje zwinność, ostrożność, zręczność oraz ogólną sprawność fizyczną.

         Zadania wykonywane przez zucha można wykożystać podczas zdobywania sprawnosci "olompijczyk", "sportowiec", "człowiek zimy", "Eskimos". Aby nadal rozwijać zainteresowanie zucha sportem, można mu wskazać sprawność "narciarz" i "saneczkarz" oraz inne sportowe sprawności.

METEOROLOG

1. Potrafię wytłumaczyć powstawanie niektórych zjawisk atmosferycznych: deszcz, burza, grad, śnieg, mgła.
2. Potrafię określić kierunek wiatru oraz odczytać wskazania termometru.
3. Słucham komunikatów meteorologicznych lub oglądam prognozę pogody w telewizji. Rozumiem słowa używane prze prezenterów: niż, wyż, front.
4. Zrobiłem wiatromierz lub wodomierz.
5. Przeprowadziłem obserwacje meteorologiczne i zapisywałem je w kalendarzu pogody.
6. Umiem przewidzieć pogodę na podstawie obserwacji zjawisk przyrody.
7. Znam przysłowia o pogodzie. Nauczyłem kolegów kilku takich przysłów.
8. Przeprowadziłem w gromadzie kilka zabaw i gier na tematy meteorologiczne i związane z przyrodą.

Uwagi:

       Sprawność "meteorolog" przeznaczona jest dla zuchów zainteresowanych meteorologią i zjawiskami przyrodniczymi. Wiedzę zucha zdobywającego tę sprawność można wykorzystać w trakcie zdobywania sprawności zespołowych: "łazik", "przyrodnik", "ogrodnik", a nawet sprawności zimowych, takich jak: "polarnik", "człowiek zimy". Zuch może wtedy opowiedzieć o pogodzie, wyjaśnić powstawanie  niektórych zjawisk meteorologicznych, np. mgły, rosy, deszczu, śniegu, nauczyć innych kilku przysłów, pokazać zjawiska przyrodnicze zapowiadające jakąś pogodę, przeprowadzić grę na przewidywanie pogody.

        Sprawność jest szczególnie atrakcyjna podczas kolonii zuchowej, kiedy zuchy zainteresowane są stanem pogody na następny dzień. Aby dalej rozwijać zainteresowania przyrodnicze zucha, można zaproponowac mu zdobywanie sprawności "astronom" (wpływ kosmosu na klimat Ziemi, zmiany pór roku, itp.), "ptasi opiekun" czy "zielarz".

MIŁOŚNIK FILMU

1. Lubię oglądać filmy. Wiem kto to jest reżyser, kamerzysta, scenograf.
2. Wykonałem album zawierający zdjęcia ulubionych aktorów.
3. Wykonałem ilustrację przygód filmowych bohaterów.
4. Opowiedziałem o ulubionym filmie, znam nazwiska aktorów w nim występujących. 
5. Wiem jakie nagrody przyznaje się twórcom filmowym i w jakich dziedzinach.
6. Właściwie zachowuję się w kinie.
7. Oglądam filmy dla dzieci.
8. Zbieram plakaty z filmów, fotosy aktorów, kasety z muzyką filmową.
9. Zaprojektowałem i wykonałem plakat do mojego ulubionego filmu.
10. Rozpoznaję różne gatunki filmów: przyrodnicze, historyczne, komedie, itp.
11. Mam swój ulubiony gatunek filmowy, potrafię wymienić kilka tytułów filmów tego gatunku.

Uwagi:

       Sprawność może zdobywać zuch, który lubi oglądać filmy w kinie czy telewizji, interesuje się filmem. Należy zwrócić uwagę zuchom, że długie przebywanie przed telewizorem jest niekorzystne dla zdrowia. Warto zachęcić zucha do dokonywania wyboru ciekawych i wartościowych programów, które będzie oglądał. Można wykorzystać to na zbiórkach podczas gawęd lub w Kręgu Rady do polecenia innym zuchom ciekawego programu.

MIŁOŚNIK MUZYKI

1. Lubię słuchać muzyki. mam swój ulubiony jej gatunek.
2. Znam tytuły utworów i wykonawców swojej ulubionej muzyki.
3. Byłem na koncercie (w filharmonii, operze) lub wysłuchałem koncertu dla dzieci w szkole, w radiu lub telewizji.
4. Zbieram kasety lub płyty z moimi ulubionymi wykonawcami. Zbieram informacje na ich temat.
5. Wykonałem album z moimi ulubionymi wykonawcami. Zbieram informacje na ich temat.
6. Potrafię rozpoznać instrument po brzmieniu.
7. Potrafię dobrać repertuar muzyki do różnych okazji.
8. Zorganizowałem dla gromady spotkanie z muzyką, na którym prezentowałem fragmenty moich ulubionych utworów. Opowiedziałem o nich.

Uwagi:

         Zuch - "miłośnik" jest znawcą muzyki - jednego jej rodzaju (pop, rock, muzyka klasyczna, jazz) lub kilku. Samodzielne działanie zucha można wpleść, gdy gromada zdobywa sprawność "muzykologa", "aktora". Jeśli zuch chce zaprezentować muzykę średniowieczną lub renesansową, można ją wykorzystać podczas zdobywania sprawności "rycerz", "dworka", a muzykę barokową podczas zabawy w "harcowników króla Jana". Zucha zdobywającego sprawność można wykorzystać podczas organizacji balu, festiwalu.

          Zuch, który gra na instrumencie, może zdobywać sprawność "muzyka".

MIM

1. Wiem, kto to jest mim i czym się zajmuje. Widziałem przedstawienie pantomimiczne na żywo lub w telewizji.
2. Wiem jak wygląda mim, jaki strój nosi, dowiedziałem się, dlaczego podczas przedstawień ma pomalowaną na biało twarz.
3. Wiem jak ważne są gesty i mimika w porozumiewaniu się między ludźmi. Za ich pomocą wyraziłem takie uczucia jak: smutek, złość, radość, zawstydzenie.
4. Umiem przedstawić za pomocą gestów ręki lub całego ciała kilka scenek z codziennego życia.
5. Stale i regularnie ćwiczę moje ciało, by doskonalić się w sztuce mimów. Wymyśliłem krótką gimnastykę buzi i języka oraz palców i dłoni.

Uwagi:

• Sprawność ta uświadamia zuchowi jak ważna jest komunikacja pozawerbalna w kontaktach międzyludzkich oraz jak wiele można przekazać za pomocą samych gestów i mimiki. Dzięki niej łatwiej mu będzie zrozumieć ludzkie zachowania.

• Zadania wykonywane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności Aktor

MISTRZ DESKOROLKI

1. Lubię jeździć na deskorolce. Jestem sprawny i zwinny.
2. Znam kilka ewolucji na deskorolce, potrafię je wykonywać.
3. Dbam o bezpieczeństwo podczas jazdy - noszę nakolanniki i kask.
4. Konserwują moją deskę.
5. Jeżdżę tylko w miejscach do tego wyznaczonych.
6. Potrafię zreperować zepsutą deskę.
7. Zorganizowałem na podwórku pokaz jazdy na desce.

Uwagi:

         Sprawność polecana jest wszystkim zuchom, szczególnie tym, które pasjonują się jazdą na deskorolce.

         Zuch "mistrz deskorolki" potrafi świetnie jeździć na desce. Wie, jak się bezpiecznie bawić oraz gdzie nie powinno się jeździć.

         Sprawność kształtuje zwinność, ostrożność, zręczność oraz ogólną sprawność fizyczną.

         Zadania wykonane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności "olimpijczyk", "sportowiec". Aby dalej rozwijać zainteresowania zucha sportem można mu wskazać sprawność "gimnastyk", "mistrz rolek - wrotek".

MISTRZ GIER I ZABAW

1. Znam różne gry: umysłowe, świetlicowe i podwórkowe.
2. Wykonałem przybory do gier i zabaw.
3. Zbieram gry i zabawy, zapisuję je w notatniku i wykorzystuję podczas zabaw.
4. Wymyśliłem nowe gry i zabawy.
5. Prowadziłem kilka gier na zbiórce.
6. Nauczyłem moich kolegów na podwórku (w klasie) kilku nowych gier. opowiedziałem im o zasadzie fair play.
7. Byłem sądzią podczas rozgrywek.
8. Zorganizowałem na podwórku festyn gier.
9. Dbam o przybory do gier i zabaw z zuchówce.

Uwagi:

         Sprawność "mistrz gier i zabaw" przeznaczona jest dla zuchów, które interesują się grami, ćwiczeniami, zabawami. Nie tylko lubią grać, ale chętnie proponują gry, potrafią je prowadzić, tworzą nowe zabawy. To zuchy, które znają kilka zapomnianych gier, wiedzą jak bawią się dzieci innych narodów. Drużynowy nie powinien mieć problemów z włączeniem samodzielnych działań zucha do zabawy gromady.

         Praktycznym sprawdzianem, czy zuch jest mistrzem gier i zabaw będzie przygotowanie i przeprowadzenie przez niego kilku gier na zbiórce lub kolonii (np. na turnieju rycerskim, w szkole kosmonautów), sędziowanie gier w szóstce. Oczywiście należy pomóc przy doborze gier i zabaw. Zuchy zdobywając tę sprawność mogą opiekować się grami i prowadzić wypożyczalnię gier na kolonii zuchowej.

        Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie, można wskazać z dziedziny sportu ("mistrz ringo", "piłkarz"). Jeśli zuch interesuje się pracami umysłowymi, godna polecenia jest sprawność "łamigłowa", "mistrz gier planszowych".

MISTRZ GIER PLANSZOWYCH

1. Znam reguły przynajmniej pięciu gier planszowych.
2. Mam ulubiną grę, nauczyłem grać w nią inne dzieci.
3. Zaprosiłem kolegów do mojej ulubionej gry planszowej.
4. Znam kilka bardzo starych gier planszowych, np. warcaby, młynek, samotnik.
5. Wymyśliłem własną grę, jej reguły, wykonałem planszę i potrzebne rekwizyty.
6. Dbam o swoje gry, naprawiłem lub uzupełniłem braki w grze planszowej.
7. Zorganizowałem turniej gier planszowych.

Uwagi:

         Zuch podczas zdobywania tej sprawności uczy się twórczego myśenia, przewidywania, konsekwencji swojego działania, uczy się wygrywać i przegrywać. Uczy się również dbać o swoje rzeczy. Aby nadal rozwijać zainteresowanie zucha w tej dziedzinie, można mu wskazać sprawność "łamigłowa", "mistrz gier i zabaw".

MISTRZ KOMETKI

1. Dbam o swój sprzęt do kometki. Dbam o niego, potrafię naprawić niewielkie uszkodzenia.
2. Przygotowałem boisko do gry w kometkę.
3. Rozegrałem kilka meczy w singlu i deblu.
4. Pobiłem swój rekord w podbijaniu lotki.
5. Pokazałem koledze, jak gra się w kometkę. Wytłumaczyłem zasady gry.
6. Nauczyłem kolegę podbijać lotkę, uderzać rakietą z forhendu i bekhendu.
7. Zorganizowałem podwórkowy turniej kometki.

Uwagi:
 
          Sprawność polecana jest wszystkim zuchom, ale szczególnie tym, które lubią grać w kometkę. Można ją zdobywać podczas kolonii zuchowej.

          Sprawność kształtuje zwinność, spostrzegawczość, zręczność i ogólną sprawność fizyczną.

           Zadania wykonane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności "olimpijczyk", "sportowiec". Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha, można zaproponować mu inne sprawności sportowe: "gimnastyk", "mistrz ringo".

MISTRZ MAKRAMY

1. Wiem, co to jest makrama i do czego można ją wykorzystać.
2. Umiem wiązać przynajmniej trzy węzły i zastosować je do wykonania makramy.
3. Potrafię dobrać odpowiedni sznurek, wełnę, aby wykonać makramę.
4. Umiem korzystać z rysunków o sztuce makramy.
5. Nauczyłem inne zuchy podstawowego węzła makramy.
6. Wymyśliłem własny węzeł.
7. Zorganizowałem wystawę własnych prac.
8. Wykonałem element zdobnictwa do wykorzystania w zuchówce.

Uwagi:

         Sprawność Mistrz makramy jest przeznaczona dla zuchów lubiących zajęcia manualne, pozwala rozwijać zdolności praktyczne i poczucie estetyki.

         Wykonane przez dzieci prace można wykorzystać do wystroju zuchówki, obrzędowości na kolonii zuchowej itp.

         Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie można wskazać mu inne sprawności twórcze: Plastyk, Dekorator, Miłośnik sztuk plastycznych.

MISTRZ ORIGAMI

1. Wiem, skąd wywodzi się origami.
2. Umiem korzystać z książęk o sztuce origami. Gromadzę ilustracje i opisy nowych figur.
3. Znam podstawy origami (bazy wyjściowe, np. lody).
4. Nauczyłem inne zuchy skladać trzy figury.
5. Wymysliłem własną figurę.
6. Stale poszerzam kolekcje własnoręcznie wykonanych prac.
7. Zorganizowałem wystawę swoich prac.
8. Upiększyłem swój pokój (zuchówkę, wybrane miejsca) własnoręcznie wykonanymi figurami.
9. Podczas teatru wykorzystałem lalki wykonane techniką origami.
10. Zorganizowałem konkurs na najładniejszą figurę.
11. Wykonałem techniką origami upominek dla kogoś bliskiego.

Uwagi:

         Sprawność uczy zucha cierpliwości, dokładności, wyrabia sprawność manualną, uczy precyzji wykonania, rozwija wyobraźnię i pomysłowość. Można ją wykorzystać podczas zdobywania sprawności "Swięty Mikołaj:, "aktor" czy "artysta".

MISTRZ PING-PONGA

1. Rozegrałem mecz w singlu i deblu.
2. Pobiłem swój rekord w podbijaniu piłeczki.
3. Dbam o swój rekord w podbijaniu piłeczki.
4. Dbam o swój sprzęt, potrafię naprawić niewielkie uszkodzenia.
5. Przygotowałem stół do gry.
6. Sędziowałem mecz ping-ponga.
7. Wytłumaczyłem zasady gry, fachowe słownictwo używane podczas meczu.
8. Brałem udział w turnieju ping-ponga.

Uwagi:

       Sprawność polecana wszystkim zuchom, ale szczególnie tym, które lubią grać w ping-ponga. Nadaje się na kolonię zuchową.

       Sprawność kształtuje zwinność, spostrzegawczość, zręczność oraz ogólną sprawność fizyczną.

       Zadania wykonywane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności: "olimpijczyk", "sportowiec". Aby dalej rozwijać zainteresowania zucha, można zaproponować mu inne sprawności sportowe, jak "gimnastyk", "mistrz ringo".

MISTRZ RINGO

1. Umiem dobrze grać w ringo. znam historię tej gry.
2. Brałem udział w rozgrywkach ringo.
3. Potrafię rzucać i chwytać krążek (piłeczkę) prawą i lewą ręką.
4. Wytłumaczyłem zasady gry i nauczyłem grać w tę grę moją koleżankę lub kolegów.
5. Zorganizowałem zawody dla kolegów.
6. Sędziowałem mecz.

Uwagi:

         Sprawność polecana jest wszystkim zuchom a szczególnie tym, które grają w ringo. Sprawność kształtuje zwinność, spostrzegawczość, zręczność oraz ogólną sprawność fizyczną.

         Zadania wykonane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności "olimpijczyk", "sportowiec". Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha, można zaproponować mu inne sprawności sportowe: "gimnastyk", "mistrz ping-ponga", "mistrz kometki".

MISTRZ ROLEK - WROTEK

1. Umiem jeździć na rolkach, wrotkach. Znam i potrafię wykonać kilka ewolucji - jeździć na jednej nodze, tyłem, w pozycji kucznej.
2. Odpowiednio się ubieram do jazdy, zakładam kask.
3. Dbam o swój sprzęt, potrafię naprawić niewielkie uszkodzenie.
4. Potrafię wymijać przeszkody znajdujące się na trasie.
5. Uczestniczyłem w zawodach jazdy na rolkach, wrotkach.
6. Wytłumaczyłem kolegom, gdzie wolno jeździć na rolkach, wrotkach i jakie niebezpieczeństwa czychają na nieostrożnie jeżdżących na rolkach, wrotkach.

Uwagi:

         Sprawność jest polecana wszystkim zuchom a szczególnie tym, które pasjonują się jazdą na rolkach, wrotkach. Zuch - "mistrz rolek - wrotek" wie, gdzie można bezpiecznie jeździć.

         Sprawność kształtuje zwinność, ostrożność, zręczność oraz ogólną sprawność fizyczną.

         Zadania wykonywane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności "olimpijczyk", "sportowiec".

MISTRZ SNOWBOARDU

1. Lubię uprawiać zimowe sporty, umiem jeździć na desce snowbordowej.
2. Wiem, jak zachowuje się powierzchnia stoku w czasie różnych warunków atmosferycznych (marznący deszcz, świeże opady śniegu, odwilż), nie jeżdżę, gdy śnieg na stoku jest bardzo twardy (zmrożony), wiem, czym to grozi.
3. Potrafię wymienić konkurencje snowboardowe, znam nazwiska mistrzów.
4. Wiem, co to jest ratrak i do czego służy.
5. Potrafię korzystać z wyciągu narciarskiego.
6. Wiem, jak się odpowiednio ubrać do jazdy na desce, potrafię się odpowiednio zabezpieczyć przed mrozem.
7. Dbam o sprzęt, na którym jeżdżę, smaruję deskę, naprawiam niewielkie uszkodzenia wiązań. Wiem gdzie należy się zgłosić, aby naprawić większe uszkodzenia lub zmienić ustawienia wiązań.
8. Jeżdżę w bezpiecznych miejscach, zwracam uwagę na bezpieczeństwo, kulturę jazdy oraz na innych znajdujących się na stoku.
9. Urządziłem autorski pokaz jazdy na desce, zaprezentowałem jazdę obydwiema stronami deski, omijanie przeszkód, wyhamowywanie.
10. Brałem udział w zawodach w jeździe na desce snowbordowej.

Uwagi:

         Sprawność przeznaczona jest dla zuchów, które potrafią jeździć na desce snowbordowej i chcą tę umiejętność rozwijać. Kształtuje ona zwinność, zręczność oraz ogólną sprawność fizyczną. Ćwiczy równowagę, uczy jak bezpiecznie bawić się na śniegu.

         Należy bardzo uczulić zuchy na bezpieczeństwo zjeżdżania, oraz na zagrożenia, jakie mogą spowodować dla innych uczestników „białego szaleństwa".

         Zadania wykonywane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności: Olimpijczyk, Sportowiec, Człowiek zimy, Eskimos, a także podczas wspólnego wypoczynku zucha z rodzicami w czasie ferii zimowych.

MISTRZ WĘZŁÓW

1. Wiem, do czego służą węzły.
2. Potrafię zawiązać proste węzły: ósemkę, beczkę, szotowy oraz ułożyć linę w słoneczko. Wykorzystuję te umiejętności podczas pływania na łódkach.
3. Potrafię odróżnić węzeł płaski od „babskiego".
4. Nauczyłem młodszego kolegę zawiązać prosty węzeł.
5. Podczas rejsu umiem dobrać odpowiednie węzły do sytuacji, w jakiej się znajduję (cumowniczy, ratowniczy itp.)
6. Potrafię wykorzystać znane mi węzły w codziennym życiu, np. zrobić bransoletkę, sieć, drabinkę, związać dwa sznurki tak, by się nie rozłączyły.
7. Wymyśliłem własny węzeł.
8. Wykonałem prace plastyczną, w której wykorzystałem znane mi węzły lub przygotowałem plakat, na którym umieściłem węzły wraz z ich nazwami. Po zaprezentowaniu mojej pracy na zbiórce powiesiłem ją w widocznym miejscu w zuchówce, by każdy mógł ją obejrzeć.

Uwagi:

         Sprawność Mistrz węzłów przeznaczona jest głównie dla gromad z rozwiniętą obrzędowością żeglarską. Jeśli zamierzamy pływać z dziećmi na łódkach umiejętność wiązania podstawowych węzłów jest absolutnie niezbędna. Ważne jest, aby zuchy mogły wykorzystać zdobytą podczas tej sprawności wiedzę w praktyce. Warto zwrócić uwagę zucha na dokładność przy wiązaniu węzłów, że od ich jakości podczas pływania na łódce może zależeć nawet czyjeś życie.

         Sprawność pomaga dzieciom w rozwoju manualnym i myśleniu twórczym.

         Zadania wykonane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności Marynarz

MISTRZYNI ROBÓTEK RĘCZNYCH

1. Wykonałam robótki z różnego rodzaju materiałów.
2. Zrobiłam dla siebie lub kogoś szalik lub inny włóczkowy upominek.
3. Wykonałam np. serwetkę według wzoru (wymyślonego przez siebie lub podpatrzonego).
4. Gromadzę wzory i pomysły robótek ręcznych z różnych materiałów.
5. Znam przynajmniej jeden ze sposobów nabierania oczek, robienia łańcuszków, słupków. Potrafię określić i wykonać kilka rodzajów ściegów (francuski, pończoszniczy, ściągaczowy). Umiem rozpoznać rodzaj włóczki.
6. Dobrałam włóczkę i druty lub szydełko do planowanej robótki.
7. Wykonałam coś pożytecznego dla zuchówki.

Uwagi:

         Sprawność uczy zucha cierpliwości, dokładności, wyrabia zmysł estetyki, sprawność manualną. Zuch może wykazać się zdolnościami podczas zdobywania sprawności "Święty Mikołaj", "krawiec - krawcowa". Osobą, która może ułatwić zuchowi zostać mistrzynią robótek ręcznych moze być mama lub babcia. 

MODELARZ

1. Potrafię przygotować stanowisko pracy modelarza.
2. Sklejam modele z papieru, sklejki, tworzywa.
3. Stworzyłem własną kolekcję modeli.
4. Znam i stosuję odpowiednie rodzaje klejów.
5. Korzystam z fachowej literatury ("Mały Modelarz").
6. Opracowałem własny model.
7. Zorganizowałem wystawę własnych prac i prac moich kolegów.
8. Opowiedziałem kolegom o etapach powstawania modelu.

Uwagi:

         Sprawność "modelarza" kształtuje cierpliwość, zdolnośi manualne i wytrwałość. Zuch zdobywający tę sprawność może uczestniczyć w działaniach kółka modelarskiego, może również sam uczyć się sklejać.

       Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha, można zaproponować mu sprawności "rzeźbiarz", "złota rączka".

MUZYK

1. Często słucham muzyki. Mam ulubionego twórcę i wykonawcę.
2. Potrafię okeślić rodzaj muzyki (poważna, ludowa, rozrywkowa).
3. Potrafię rozpoznać instrument po brzmieniu.
4. Byłem na koncercie.
5. Umiem zagrać na instrumencie 2 - 3 proste melodie.
6. Potrafię zagrać gamę C-dur, a-moll, zapisać ją i nazwać dźwięki.
7. Dbam o własny instrument.
8. Przygotowałem akompaniament na święto gromady, klasy lub szkoły.
9. Brałem udział w muzycznej imprezie szkolnej.
10. Wykonałem koncert dla mojej gromady.

Uwagi:

         Zuch "muzyk" potrafi zagrać na jakimś instrumencie. Sprawność kształtuje zdolności muzyczne, wyrabia wrażliwość na piękno i estetykę. Należy zróżnicować poziom wymagań między zuchami - uczniami szkoły muzycznej a zuchami - samoukami. Drużynowy nie powinien mieć trudności z wykorzystaniem umiejetności zucha "muzyka" na uroczystych zbiórkach gromady, w przygotowaniu do festiwalu piosenki, itp.

         Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha, można zaproponować mu inne sprawności muzyczne, np. "miłosnik muzyki", "śpiewak".

NARCIARZ

1. Gdy tylko pogoda pozwala jeżdżę na nartach.
2. Sporządziłem schematyczne obrazki podstawowych rodzajów sniegu i opisałem każdy z nich pod kątem przydatności do jazdy na nartach.
3. Potrafię wymienić konkurencje narciarskie, znam nazwiska mistrzów.
4. Potrafię kożystać z wyciągu narciarskiego.
5. Dbam o sprzęt, na którym jeżdżę, smaruję narty, naprawiam niewielkie uszkodzenia wiązań lub kijków.
6. Jeżdżę w bezpiecznych miejscach, zwracam uwagę na bezpieczeństwo jazdy, na innych znajdujących się na górce.
7. Urządziłem autorski pokaz jazdy na nartach, zaprezentowalem między innymi: skręt pługiem w lewo i prawo, podchodzenie pod górkę dwoma sposobami, omijanie przeszkód.
8. Brałem udział w zawodach narciarskich.
9. Nauczyłem początkującego kolegę podstaw jazdy.

Uwagi:

         Sprawność przeznaczona jest dla zuchów, które potrafią jeździć na nartach oraz chcą tę umiejętność rozwijać. Ksztaltuje ona zwinność, zręczność oraz ogólną sprawność fizyczną. Uczy jak bawić się na śniegu.

        Zuchy należy bardzo uczulić na bezpieczeństwo zjeżdżania z górki oraz wybierania bezpiecznych miejsc do jazdy.

        Zadania wykonywane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności: "olimpijczyk", "sportowiec", "człowiek zimy", "Eskimos".

        Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha sportem można mu wskazać sprawności: "łyżwiarz" i "saneczkarz" oraz inne sportowe sprawności.

OBYWATEL UNII EUROPEJSKIEJ

1. Wiem, co to jest Unia Europejska i po co powstała.
2. Znam Hymn Unii Europejskiej.
3. Wiem, ile państw należy do Unii Europejskiej. Umiem wymienić 10 z nich.
4. Wykonałem flagę Unii Europejskiej. Wytłumaczyłem kolegom, co oznaczają gwiazdki na fladze UE.
5. Znam walutę, którą posługuje się większość zjednoczonych w UE państw i potrafię ją odróżnić od innych.
6. Wiem, gdzie znajduje się siedziba władz UE.
7. Znam datę przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.

Uwagi:

         Sprawność ma uzmysłowić zuchowi, czym jest Unia Europejska, jakie są jej cele, dlaczego Polska została jej członkiem.

         Zadania wykonane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności Europejczyk. 

PIŁKARZ

1. Rozegrałem kilkanaście meczy w piłkę nożną (grając na różnych pozycjach).
2. Podczas meczu stosuję zasadę fair play.
3. Umiem podbijać piłkę nogą, prowadzić ją lewą i prawą nogą, wybijać z rzutu rożnego.
4. Przedstawiłem w ciekawej formie mojego ulubionego piłkarza lub klub sportowy.
5. Kibicowałem na meczu.
6. Prowadziłem przed meczem rozgrzewkę.
7. Zorganizowałem minirozgrywki na podwórku lub w gromadzie albo przeprowadziłem zawody, wybierając króla strzelców lub najlepszego bramkarza.
8. Byłem sędzią podczas meczu.

Uwagi:

       Zuch, który zdobywa tę sprawność interesuje się piłką (nożną lub ręczną). Najłatwiej wpleść zadania zucha podczas zdobywania z gromadą sprawności "olimpijczyka" czy "sportowca". Można też zorganizowac rozgrywki między zaprzyjaźnionymi gromadami.

PLASTYK

1. Wiem co oznaczają słowa: oryginał, reprodukcja, galeria, paleta, krytyk.
2. Wykonałem cztery prace różnymi technikami plastycznymi.
3. Odwiedziłem galerię lub muzeum sztuki.
4. Brałem udział w konkursie "kredą na asfalcie".
5. Wykonałem pięć kartek do kroniki gromady.
6. Wykonałem plakat dla potrzeb gromady.
7. Wyrzeźbiłem w dowolnym materiale pracę.
8. Zaprojektowałem kostium lub maskę na bal gromady.
9. Z wycinków prasowych, pocztówek wykonałem mój album sztuki.
10. Stosuję różne techniki plastyczne przy upiększaniu swojego pokoju, dbam o estetykę wnętrza.
11. Zapoznałem innych z rodzajami technik plastycznych, nauczyłem kolegów wybranej techniki.
12. Zorganizowałem dla swojej szóstki konkurs rysunkowy.
13. Pomogłem lub wykonałem wlasnoręcznie scenografię do spektaklu szóstki lub gromady.

Uwagi:

         Zuch zdobywając sprawność ma możliwość wykazania się swoimi plastycznymi zdolnościami, rozwija swoje poczucie estetyki, zdolności manualne, uczy się organizacji warsztatu pracy. Przez pomoc lub własnoręczne wykonanie prac będzie mógł zadbać o wystrój zuchówki, przyczynić się do ulepszenia szaty graficznej gazetki lub kroniki. Podczas zbiórek drużynowy napewno chętnie wykorzysta takiego plastyka do zorganizowania konkursów, pokazów technik plastycznych czy w trakcie zdobywania sprawności "aktora". Sprawność ta wyzwala drzemiące w dzieciach możliwości tworzenia nawet z niczego, według własnej wyobraźni. Na pewno zuchowa galeria będzie tym, czym warto się pochwalić przed innymi szóstkami czy gromadami.

         Aby nadal rozwijać zainteresowanie zucha, można wskazać mu sprawności plastyczne, np. "dekorator", "rzeźbiarz", "miłosnik sztuk plastycznych".

PŁYWAK

1. Staram się regularnie chodzić na basen.
2. Przestrzegam regulaminu kąpieli.
3. Pomagałem przy urządzaniu bezpiecznego kąpieliska lub budowie pomostu.
4. Przy pomocy trenera pływackiego lub nauczyciela kultury fizycznej sporządziłam sobie zestaw ćwiczeń na lądzie, doskonalących moje ści pływackie i wykonałem je.
5. Brałem udział w zajęciach w wodzie organizowanych przez gromadę.
6. Potrafię przepłynąć 25 m stylem dowolnym.
7. Umiem nurkować i skakać do wody w bezpiecznym miejscu.
8. Brałem udział w wodnej olompiadzie lub zawodach.

Uwagi:

         Drużynowy musi bardzo mocno podkreślić, że sprawność "pływaka" nie jest kartą pływacką, a więc nie daje uprawnień. Na kolonii zuchowej zdobywanie sprawności można połączyć ze zdobywaniem karty pływackiej. Zuch - "pływak" zna miejsca, w których bezpiecznie można się kąpać.

POLIGLOTA

1. Interesuję się językami obcymi, uczę się jednego języka obcego.
2. Poprawnie mówię po polsku.
3. Potrafię w trzech różnych językach powiedzieć dziesięć słów o tym samym znaczeniu.
4. Prowadzę własny słowniczek.
5. Potrafię powiedzieć wiersz, zaśpiewać piosenkę w innym języku.
6. Koresponduję z osobą z zagranicy.
7. Wydałem w kilku egzemplarzach i rozprowadziłem wśród znajomych "Minisłownik grzeczności" własnego pomysłu w jednym lub kilku obcych językach.
8. Przetłumaczyłem na język polski kilka obcojęzycznych etykietek.
9. Każdemu zuchowi z gromady (o ile to możliwe) znalazłem odpowiednik jego imienia w języku każdego z sąsiadów Polski.

Uwagi:

       Sprawność "poligloty" najchętniej zdobywają dzieci, które uczą się już języka obcego. Swoją wiedzą i umiejętnościami mogą podzielić się z innymi zuchami w gromadzie. Każdy drużynowy uczył lub uczy się jakiegoś języka obcego jest więc w stanie pomóc zuchom w zdobywaniu tej sprawności. Zuchy swoją wiedzę mogą wykorzystać w domu, szkole i coraz częstszych kontaktach zagranicznych oraz w trakcie zdobywania innych sprawności np. "podróżnik", "ambasador przyjaźni".

PORZĄDNICKI

1. Znam różne środki czystości i korzystam z nich podczas robienia porządków.
2. Znam i potrafię obsługiwac szprzęt czyszczący.
3. Utrzymuję czystość w swoim otoczeniu.
4. Dbam o czystość zeszytów i książek, starannie piszę.
5. Pomogam w wykonywaniu porządków domowych.
6. starannie wykonuję powierzone mi czynności.
7. dbam o swój ubiór. potrafię dobrać odpowiedni strój do okoliczności.
8. W czasie wykonywania pracy na zbiórce, w klasie czy w domu zachowuję czystość i porządek wokół siebie.
9. Posprzątałem zuchówkę.
10. Dobrze wypełnilem obowiązki drużynowego.

Uwagi:

         Sprawność uczy zucha porządku i systematyczności, dbania o siebie i swoje otoczenie, zaradności życiowej. Zuchy mogą ją zdobywać podczas kolonii zuchowej. Część zadań zuch bedzie wykonywal w domu, dlatego ustala z rodzicami co jest jego obowiązkiem.

         Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha, można zaproponować mu sprawności: "złota rączka", "Ludwiczek - nowoczesna gospodyni", "sobieradek".

PRZECHODZIEŃ

1. Wiem, jak należy zachować się w drodze do szkoły i gdzie można bezpiecznie przechodzić przez ulicę. Wiem, co to jest zebra.
2. Rozpoznaję znaki drogowe, jakie są na drodze z mojego domu do szkoły i w okolicach mojego miejsca zamieszkania, wiem, co oznacza sygnalizacja świetlna i dźwiękowa.
3. Nauczyłem młodsze dziecko zasad przechodzenia przez ulicę.
4. Wiem, jak oznaczona jest ścieżka rowerowa i kto może się po niej poruszać.
5. Potrafię zachować się w sytuacji, gdy widzę na ulicy wypadek, wiem, kogo należy poinformować o takim zdarzeniu.
6. Umiem poruszać się po drodze, na której nie ma chodnika. Wiem, co musze mieć przy sobie poruszając się po drodze po zmroku.

Uwagi:

         Zuch - Przechodzień bezpiecznie porusza się po drodze, wie, jak prawidłowo przechodzić przez ulicę nie narażając własnego zdrowia i nie będąc zagrożeniem dla innych. Sprawność kształtuje samodzielność, spostrzegawczość, jak również zdolność przewidywania i podporządkowywania się przepisom.

         Zuchowi zdobywającym tę sprawność należy uświadomić, że poruszanie się po drogach jest szczególnie niebezpieczne, a podczas przechodzenia przez ulicę, nawet przy zielonym świetle, należy zachować szczególną ostrożność.

         Zuch, który chce poszerzyć swoje umiejętności w tej dziedzinie można zaproponować sprawność Rowerzysty.

PRZEWODNIK po ...

1. Opowiedziałem podanie, historię lub legendę związaną z moją miejscowością.
2. Znam najciekawsze obiekty, potrafię wskazać do nich drogę.
3. Wiem, gdzie jest najbliższy przystanek, apteka, poczta, straż pożarna, przychodnia (szpital), siedziba władz miasta, dzielnicy, gminy.
4. Stosuję przepisy poruszania się po drogach.
5. Umiem dojść lub dojechać do określonego miejsca w naszym mieście.
6. Mam w swojej kolekcji mapę, pocztówki, zdjęcia i foldery dotyczące mojej miejscowości. Przeczytałem o niej w przewodniku.
7. Wykonałem prosty plan swojej miejscowości.
8. Wykonałem plany, trasy wycieczek.
9. Oprowadziłem wycieczkę lub gościa po mojej miejscowości.
10. Prowadziłem informację turystyczną mojej miejscowości dla zuchów z gromady.
11. Umiem opowiadać jak przewodnik, dobierając informacje i język do poziomu uczestników wycieczki.

Uwagi:

       Sprawność "przewodnik po ..." poszerza wiedzę zucha o najbliższym otoczeniu. Zuch może zdobywać tę sprawność wielokrotnie, może być przewodnikiem po - szkole, starówce, osiedlu, kościołach, szlaku bitew, itp. Wraz z wiekiem i zainteresowaniem zucha należy stopniować poziom trudności sprawności. Umiejętności i wiedzę zucha można wykorzystać podczas zespołowego zdobywania sprawności "wszędobylski", "mój region".

       Zainteresowania zucha najbliższą okolicą możemy wspierać, proponując mu sprawności: "meteorolog", "rowerzysta".

PRZEWODNIK PO SZKOLE

1. Znam dobrze moją szkołę. Potrafię za pomocą samego słuchu rozpoznać szkolne odgłosy (śmiechy i okrzyki podczas przerwy, szelest kartek w bibliotece, dzwonek, stuk kredy po tablicy itd.).
2. Potrafię nazwać uczucia, które mogą towarzyszyć dzieciom podczas pierwszych dni w szkole. Umiem zaradzić tym negatywnym z nich.
3. Opiekowałem się pierwszoklasistą przez pierwszy miesiąc jego nauki w szkole.
4. Wiem, kto jest patronem mojej szkoły. Opowiedziałem pierwszoklasiście, jakie są zasługi tego patrona.
5. Wykonałem plan szkoły i podarowałem go pierwszoklasistom. Oprowadziłem ich i pokazałem ciekawe miejsca w szkole.
6. Pokazałem pierwszoklasiście, gdzie pracują różni pracownicy szkoły (dyrektor, pielęgniarka, woźna, dozorca, sekretarka, pedagog, bibliotekarka, kucharki), powiedziałem, do kogo z nich mogą zwracać się w różnych sprawach.
7. Wskazałem pierwszoklasiście, którędy najbezpieczniej dojść do szkoły oraz miejsca, które powinien omijać.
8. Pokazałem pierwszoklasistom, jak dbać o naszą szkołę.
9. Przyprowadziłem młodszego kolegę na zbiórkę gromady.

Uwagi:

          Sprawność Przewodnik po szkole należy do grupy sprawności „przewodnik po...". Zuch zdobywając tę sprawność poszerza wiedzę o najbliższym otoczeniu, jakim jest szkoła.

          Podczas realizacji sprawności zuchy mogą samodzielnie wykonać informator szkolny. Uwagę zuchów należy zwrócić na każdego nowego ucznia, nie tylko pierwszoklasistę.

          Umiejętności i wiedzę zucha można wykorzystać podczas zespołowego zdobywania sprawności: Wszędobylski, Mój region. Zainteresowania zucha najbliższą okolicą możemy wspierać proponując mu sprawności  Przechodzień, Rowerzysta.

PRZYJACIEL INNYCH

1. Opiekowałem się osobą niepełnosprawną lub starszą.
2. Systematycznie odwiedzam osobę niepełnosprawną lub starszą.
3. Pomagałem odrabiać lekcje mojemu niepełnosprawnemu koledze.
4. Opowiedziałem mu, co się dzieje w szkole, gromadzie.
5. Nauczyłem niepelnosprawnego kolegę piosenki, pląsu, gry dostosowanej do jego możliwości.
6. Wspólnie z nim zorganizowałem coś dla innych dzieci (turniej, zabawy, itp.).
7. Zrobiłem coś miłego dla osoby niepelnosprawnej lub starszej.
8. Opowiedzialem o mioch kontaktach z osobą niepełnosprawną lub starszą w gromadzie, zuchom w szóstce.
9. Pomogłem mojemu niepełnosprawnemu koledze przyjść na zbiórkę.
10. Pomagałem w czynnościach życiowych niepelnosprawnej osobie (np. robiłem zakupy, czytałem książkę niewidomemu, itp.).

Uwagi:

       Sprawność "przyjaciel innych" może zdobywać zuch, który ma kontakt z osoba niepelnosprawną - dorosłą lub rówieśnikiem (w rodzinie,  sąsiedztwie, klasie czy gromadzie).
     
        Zuch podczas zdobywania tej sprawności utrwala dobre wzorce zachowań, otwiera się na niepelnosprawnych, uczy się odpowiedzialności za podjęte dzialania. Zdobywanie tej sprawności pozwala mu zrozumieć potrzeby innych.

        Należy uświadomić zuchowi, który zdobywa tę sprawność, że jego działanie ma charakter ciągły. Jeżeli (osoba którą się zuch opiekuje jest rówieśnikiem) jest z poza gromady, należy zapewnić mu możliwość przyprowadzania tej osoby na zbiórkę. W Kręgu Rady i w innych sprzyjających okolicznościach należy podkreślic wartość podejmowanych dzialań na rzecz niepełnosprawnych.

       Zuchom, które chcą poszerzyć swoje umiejętności w tej dziedzinie, można zaproponować sprawność: "dobry opiekun", "higienista", "żeglarz".

PRZYJACIEL KSIĄŻEK

1. Lubię czytać książki, potrafię wymienić autorów moich ulubionych książek.
2. Mam swoą biblioteczkę domową, dbam o nia i staram się ją powiększyć.
3. Znam nazwiska kilku najsłynnieszych pisarzy dla dzieci.
4. Wiem, co to jest katalog książek i zrobiłem katalog dla swojej biblioteczki domowej.
5. Pomagałem pani w szkolnej bibliotece lub prowadziłem bibliotekę na kolonii zuchowej.
6. Naprawiłem drobne uszkodzenia książek, wykonałem zakładkę do książki.
7. Obłożyłem swoje szkolne książki i zeszyty, sam wykonałem okładki.
8. Prowadzę dzienniczek lektur, stale uzupelniam go nowymi pozycjami.
9. Brałem udział w konkursie czytelniczym lub w popisach pięknego czytania.
10. Mam swojego ulubionego bohatera książkowego, opowiedzialem o nim moim kolegom. Zachęciłem do przeczytania jego przygód.
11. Obejrzałem film na motywach znanej mi książki, wskazałem różnice, wady i zalety adaptacji filmowej.

Uwagi:

          Zdobywająć sprawność "przyjaciela książek" zuch poszerza wiedzę o świecie, rozwija swoją wyobraźnę, rozwija mowę i doskonali technikę czytania. Uczy się operowania słowem, lepszego wysławiania się, budowania zdań. "Przyjaciel książek" dba o książki, chętnie pomaga w bibliotece. Dlatego ważne jest, aby drużynowy nawiązał kontakt z biblioteką szkolną lub wychowawczynią zucha (często w klasie istnieje klasowa biblioteczka). Zuch zdobywający tę sprawność może prezentować pozytywnych bohaterów w gawędzie, teatrze zuchowym, konkursach na najlepszego bohatera. Sprawność świetnie nadaje się do realizacji w trakcie kolonii zuchowej.

PTASI OPIEKUN

1. Interesuję się ptakami. Zbieram ilustracje, widokówki lub znaczki z ptakami.

2. Potrafię rozpoznać i nazwać niektóre gatunki.

3. Wykonałem karmnik, systematycznie dokarmiam ptaki. Wiem, które gatunki ptaków jak dokarmiać.

4. Rozpoznaję ptaki, które przylatują do mojego karmnika.

5. Zbudowalem domek dla ptaków.

6. Byłem na wycieczce w parku lub w lesie i bacznie obserwowałem ptaki. Prowadziłem notatki.

7. Narysowałem ptaka z natury lub sfotografowałem go.

8. Oglądałem ptaki przez lornetkę.

9. Wiem co zrobić, gdy znajdę rannego ptaka.

10. Zebrałem pióra ptaków. Potrafię rozpoznać, które pióro należy do którego ptaka.

11. Opowiedziałem kolegom lub koleżankom o życiu ptaków.

Uwagi: 
     

RECYTATOR

1. Wiem co to jest poezja. Lubię czytać, słuchać i recytować wiersze.
2. Znam nazwiska poetów piszących wiersze dla dzieci.
3. Znam warunki dobrej recytacji (oddech w odpowiednim miejscu, modulacja głosu, płynność wymowy, stosowanie przerwy przy znakach interpunkcyjnych).
4. Dbam o swoje gardło.
5. Recytowałem wiersz na uroczystości w gromadzie, w szkole, opowiedziałem bajkę.
6. Mam ulubiony wiersz, potrafię go zadeklamować, znam jego autora.
7. Znam podstawowe rodzaje rymów, potrafię je wyróżnić w wierszach.
8. Posiadam tomik poezji ulubionego poety.
9. Zorganizowałem pokaz dobrej recytacji. Pomogłem innym ćwiczyć poprawność wymowy, dykcji, oddechu.

Uwagi:

         Podczas zdobywania tej sprawności zuch rozwija swoją wrażliwość na poezję, piekno w niej zawarte, zaspokaja swoją potrzebę pokazania się. Uczy się prawidlowego wyslawiania. Zuch  - "recytator" powinien znać szkodliwe czynniki wpływające na gardło, umieć się przed nimi chronić. Umiejętności zucha należy wykorzystać przy uroczystościach gromady czy imprezach szkolnych.

         Zuchom, które chcę poszerzyć swoje umiejętności w tej dziedzinie można zaproponować sprawność "bajarz".

RZEŹBIARZ

1. Byłem w pracowni rzeźbiarza, kamieniarza, garncarza.
2. Znam rodzaje technik rzeźbiarskich (rzeźba, płaskorzeźba, rytownictwo). wykonałem kilka prac tymi technikami.
3. Rzeźbiłem w: glinie, plastelinie, masie solnej, masie papierowej, kamieniu, drewnie, mydle, korze, śniegu lub piasku).
4. Znam rzeźby, płaskorzeźby znajdujące się w najbliższej okolicy.
5. Byłem na wystawie prac rzeźbiarskich.
6. Brałem udział w konkursie rzeźbiarskim.
7. Robiłem figurki z żołędzi, kasztanów.
8. Urządziłem wystawę swoich prac.
9. Zorganizowałem kurs rzeźbienia w wybranym materiale. Pokazałem jak bezpiecznie posługiwać się narzędziemi.

Uwagi:

          Sprawność "rzeźbiarza" w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju sprawności manualnej zucha, uczy go bezpiecznego stosowania różnych narzędzi i materiałów. Wykształca zmysł estetyczny, poczynając od zachowania czystości na stanowisku pracy a kończąc na nauce właściwych proporcji. Zuch ma możliwość zaznajomienia się z możliwościami konkretnych materiałów, choćby w życiu codziennym.

          Zuch może poszerzyć swoje umiejętności w tej dziedzinie zdobywając sprawności plastyczne, np. "dekorator", "miłośnik sztuk plastycznych", "plastyk".

SAMODZIELNY - ZOSIA-SAMOSIA

1. Jestem samodzielny i zaradny. Chętnie pomagam młodszym kolegom.
2. Potrafię samodzielnie zawiązać buty.
3. Potrafię sam się ubrać odpowiednio do temperatury panującej na zewnątrz.
4. Nikt nie musi mi pomagać w takich czynnościach jak: mycie zębów czy jedzenie.
5. Potrafię odczytać godzinę z zegarka.
6. Wraz z szóstką posprzątaliśmy zuchówkę.
7. Nigdy nie rozmawiam z nieznajomymi.
8. Gdy sam poruszam się po ulicy przestrzegam zasad bezpieczeństwa poruszania się po drogach.
9. Zawsze staram się pamiętać o swoich domowych obowiązkach. Chętnie pomagam rodzicom w pracach domowych.
10. Nikt nie musi mi przypominać o odrobieniu pracy domowej. Zawsze sam pakuje plecak do szkoły, staram się niczego nie zapomnieć.
11. Znam telefony alarmowe. Gdy się zgubię, wiem, do kogo mogę się zwrócić o pomoc (w szkole, w wielkim sklepie, na ulicy).
12. W trudnych dla mnie sytuacjach staram się nie płakać, ale szukać jakiegoś rozwiązania.

Uwagi:

            Sprawność Samodzielny / Zosia - Samosia przeznaczona jest głównie dla zuchów sześcio- i siedmioletnich, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by zdobywały ją również zuchy starsze, jeśli drużynowy uzna zdobywanie jej za pomocne w ich rozwoju.

           Celem sprawności jest wspieranie dzieci w podejmowaniu działań dążących do samodzielności. Ma im uświadomić, że samodzielne działanie nie jest trudne, jak również uczulić na czyhające niebezpieczeństwa. Ma budować postawę zaradności i nie załamywania się w trudnych sytuacjach.

           Zuchom bardziej samodzielnym można zaproponować sprawność: Dobry opiekun, Przyjaciel innych.

SOBIERADEK

1. Prawidłowo ubieram się wychodząc na wycieczkę lub do szkoły.
2. Umiem udzielić pierwszej pomocy w przypadku drobnych skaleczeń.
3. Robię sam drugie śniadanie do szkoły. Przygotowałem podwieczorek dla mojej rodziny.
4. Sam czyszczę buty, dbam o swoje ubrania, przyszywam guziki.
5. Na wycieczkę zabieram rzeczy, które mogą się przydać w różnych okolicznościach.
6. Sam robię drobne zakupy.
7. Nauczyłem kolegę prawidłowo pakować tornister, plecak lub chlebak.

Uwagi:

         Sprawność uczy zaradności, umiejętności radzienia sobie w każdej sytuacji. Nadaje się szczególnie dla młodszych zuchów.

         Zuchom, które chcą poszerzyć swoje umiejętności w tej dziedzinie można zaproponować sprawności: "porządnicki", "Ludwiczek - nowoczesna gospodyni", "przewodnik po ...", "rowerzysta".

STRAŻNIK BETLEJEMSKIEGO ŚWIATŁA POKOJU

1. Znam kilka kolęd i pieśni adwentowych.
2. Spełniłem w adwencie kilka dobrych uczynków i podjąłem osobiste postanowienia.
3. Wspólnie z kolegami wykonałem szopkę.
4. Wziąłem udział w przedstawieniu jasełek lub kolędowaniu.
5. Wykonałem lampion dla Światła Betlejemskiego.
6. Pełniłem straż przy Świetle Betlejemskim, wziąłem udział w jego przekazywaniu.
7. Wykonałem kartkę ze świątecznymi życzeniami, podarowałem ją lub wysłałem do innej osoby.
8. Zaniosłem Światło Betlejemskie swojej rodzinie i zadbałem, by płonęło na wigilijnym stole.

Uwagi:

        Sprawność "Strażnik Betlejemskiego Światła Pokoju" może zdobywać każdy zuch w okresie adwentu. Sprawność uczy zuchy radości dawania, uczynności, przyjaźni i dbałości o dobre wykonywanie obowiązków. Zuchy w tym okresie podejmują zobowiązania, które strarają się dotrzymać w okresie całego adwentu, dlatego ta sprawność szczególnie sprzyja realizacji celów wychowawczych drużynowego.

        Świetnie nadaje się do realizacji podczas zdobywania sprawności "Święty Mikołaj".

        Aby dalej rozwijać zainteresowania zucha można mu wskazać sprawności "dobry opiekun", "przyjaciel innych".

SZACHISTA

1. Lubię grać w szachy. Znam podstawowe zasady tej gry.
2. Potrafię rozpoznać wszystkie figury szachowe, znam ich ruchy.
3. Znam nazwiska mistrzów szachowych.
4. Wiem na czym polega obrona i atak podczas gry.
5. Rozegrałem kilka partii szachowych z kolegami lub rodzeństwem.
6. Potrafię oczenić sytuację na szachownicy i wykonać właściwy ruch.
7. Zorganizowałem turniej szachowy lub żywe szachy.
8. Nauczyłem grać w szachy kolegę. Wytłumaczyłem co oznacza: roszada, pat i mat.

Uwagi:

         Zuch zdobywając tę sprawność rozwija swój zmysł taktyczny, uczy się strategii, kombinowania, przewidywania. Uczy się logicznego myślenia. Rozwija umiejętności przewidywania dalszego ciągu zadarzeń, konsekwencji pewnych działań.

         Zuch - "szachista" to zuch strateg, potrafiący wykorzystać swe umiejętności na potrzeby całej gromady.

         Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie można mu wskazać sprawności matematyczne, np. "informatyk", "łamigłowa", "astronom".

SZANTYMEN

1. Wiem, co oznacza słowo „szanta".
2. Wiem, do czego wykorzystywane były kiedyś szanty na okrętach. Potrafię odróżnić pieśni morskie, kubryku, wielorybnicze, rybackie, irlandzkie.
3. Mam swój szantowy śpiewnik.
4. Potrafię zaśpiewać przynajmniej 5 szant i opowiedzieć, o czym mówią. Narysuję rysunek o treści jednej z nich i przedstawię go kolegom z gromady.
5. Wymyśliłem gesty i ruchy do jednej z żeglarskich piosenek.
6. Znam nazwy kilku szantowych zespołów. Mam ulubiony zespół szantowy. Posiadam ich kasetę lub potrafię zaśpiewać kilka z ich piosenek.
7. Wystąpiłem na zuchowym festiwalu śpiewając solo lub z szóstką piosenkę żeglarską.
8. Umiem zatańczyć prosty krok tańca irlandzkiego. Zatańczyłem go wraz z gromadą.

Uwagi:

         Sprawność Szantymen przeznaczona jest głównie dla gromad z rozwiniętą obrzędowością żeglarską, jednak może ją zdobywać każdy zuch, który lubi tego typu muzykę.

          Podczas zdobywania tej sprawności zuch rozwijają swoje zdolności muzyczne i zainteresowania związane z żeglarstwem.

         Należy zwrócić szczególną uwagę na słowa piosenek, których dzieci się uczą i które śpiewają. Często (zwłaszcza szanty tradycyjnych) mają wulgarne słownictwo, a ich treść nie jest właściwa. Dlatego należy położyć nacisk na śpiewanie szant dla dzieci np. w wykonaniu zespołu Orkiestra Dni Naszych lub Zejman & Garkumpel.

         Zadania wykonane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności Marynarz

ŚMIESZEK

1. Jestem zawsze uśmiechnięty i pogodny. W każdej, nawet smutnej sytuacji, potrafię odnaleźć coś pozytywnego. Swoją postawą zarażam innych.
2. Jestem koleżeński i zawsze chętnie wszystkim pomagam.
3. Potrafię rozweselić i pocieszyć smutnego kolegę czy koleżankę.
4. Przeprowadziłem walkę z Królem Smutkiem.
5. Samodzielnie lub wraz z szóstką zaprezentowałem krótką scenkę komediową.
6. Przeprowadziłem w gromadzie konkurs na najładniejszy uśmiech „po cytrynie".
7. Bawiłem się w dobrego duszka. Wykonałem niezauważalnie przynajmniej 3 dobre uczynki, które wywołały uśmiech na czyjejś twarzy.
8. Umiem zachować umiar w moich żartach, mam poczucie dobrego smaku, nigdy nie przesadzam, nie drwię z nikogo, nie śmieję się z cudzego nieszczęścia. Wszyscy się dobrze czują w moim towarzystwie.

Uwagi:

         Sprawność Śmieszek może być zdobywana przez wszystkie  zuchy.

         Pomaga dziecku patrzeć optymistyczniej na świat. Uczy radzić sobie z przeciwnościami losu i nie załamywać się w trudnych sytuacjach. Wspiera postawy pozytywnego zachowania, koleżeństwa, pomagania innym, pozytywnego myślenie. Zdobywające ją zuchy powinny nauczyć się umiaru w żartach, a także zachowywania powagi w niektórych momentach życia.

         Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha w tej dziedzinie, można mu wskazać sprawność: Dobry opiekun, Przyjaciel innych

ŚNIEŻNOBIAŁY UŚMIECH

1. Poznałem budowę jamy ustnej.
2. Potrafię prawidłowo szczotkować zęby.
3. Założyłem dzienniczek szczotkowania zębów. Uzupełniam go systematycznie (przynajmniej dwa razy dziennie).
4. Zrobiłem w domu przegląd szczoteczek do zębów wszystkich domowników. Jeśli była taka potrzeba wyjaśniłem, dlaczego trzeba je wymienić.
5. Znam przekąski bezpieczne dla zębów.
6. Walczę ze skłonnością do podjadania słodyczy.
7. Sporządziłem listę past zawierajacych fluor.
8. Byłem w gabinecie stomatologicznym na badaniach kontrolnych.
9. Wykonałem plakat tematycznie związany z higieną jamy ustnej.

Uwagi:

         Sprawność "Śnieżnobiały uśmiech" jest przeznaczona dla zucha, który dba lub chce dbać o swoje zęby. Głównym celem sprawności jest kształtowanie i utrwalanie korzystnych nawyków higienicznych. Zuch, który zdobył tę sprawność powinien być rzecznikiem tych nawyków.
 Zainteresowania zucha sprawą higieny zębów oraz jego zapał można wykorzystać przy zespolowym zdobywaniu sprawności "doktor".

         Aby nadal rozwijać zainteresowanie zucha w tej dziedzinie można mu wskazać sprawność "higienista".

ŚPIEWAK

1. Mam swojego ulubionego wykonawcę, potrafię zaśpiewać jedną piosenkę z jego repertuaru.
2. Umiem zaśpiewać conajmniej dziesięć piosenek i pląsów.
3. Nauczyłem kolegów z podwórka lub klasy dwóch nowych piosenek lub pląsów.
4. Założyłem swój śpiewnik, wpisuję lub wklejam tam słowa piosenek.
5. Byłem na koncercie lub wysłuchalem przynajmniej jednej audycji muzycznej z radia lub telewizji.
6. Zrobiłem prosty instrument np. perkusyjny.
7. Zorganizowalem wraz z zuchami ze swojej szóstki "spotkanie z piosenką".
8. Zorganizowałem lub współorganizowałem festiwal piosenki.

Uwagi:
      Zuch zdobywający tę sprawność rozwija swój talent muzyczny, wyrabia wrażliwość na piękno i estetykę, ćwiczy rytmikę.

       Nie powinno być problemów z włączeniem samodzielnych zadań zucha do pracy gromady - zuch może na zbiórce prowadzić śpiew lub pląs.

       Aby rozwijać dalej zainteresowania zucha w tej dziedzinie można zaproponować mu sprawność "miłośnik muzyki", a jeśli gra na jakimś instrumencie sprawność "grajek".

TENISISTA

1. Rozegrałem mecz w singlu i deblu.
2. Pobiłem swój rekord w podbijaniu piłeczki.
3. Dbam o swój sprzęt, potrafię naprawić niewielkie uszkodzenia.
4. Przygotowałem kort do gry.
5. Wytłumaczyłem zasady gry, fachowe słownictwo używane podczas meczu.
6. Brałem udział w turnieju tenisa.
7. Sędziowałem mecz tenisa.
8. Nauczyłem kolegę odbijać piłkę z forhendu i bekhendu.

Uwagi:

       Sprawność polecana jest wszystkim zuchom a szczególnie tym, które lubią grać w tenisa.

       Sprawność kształtuje zwinność, spostrzegawczość, zręczność oraz ogólną sprawność fizyczną.

       Zadania wykonywane przez zucha można wykorzystać podczas zdobywania sprawności "olimpijczyk", "sportowiec".  Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha można zaproponować mu inne sprawności sportowe: "gimnastyk", "mistrz ringo".

WIELKANOCNY BARANEK

1. Znam wiele tradycji Świąt Wielkanocnych.
2. Wiem, na pamiątkę jakiego zdarzenia obchodzi się Święta Wielkanocne.
3. Wykonałem własnoręcznie lub z pomocą palmę wielkanocną.
4. Wiem, jak wiele pracy jest z przygotowaniami do Świąt, dlatego aktywnie pomagam rodzicom, babciom i dziadkom w wielkich porządkach.
5. Znam wiele technik wykonywania pisanek i kraszanek, zrobiłem farby z cebuli, dębu czy zboża.
6. Przygotowałem wraz z rodzicami koszyczek wielkanocny, który święciłem w Wielką Sobotę.
7. Znam tradycję Śmigusa - Dyngusa, chętnie biorę udział w Wielkoponiedziałkowych zabawach, pamiętam jednak by nie przeszkadzać, ani nie skrzywdzić nikogo.
8. Wiem, dlaczego wielkanocnymi symbolami są: jajko, kurczaczek, baranek, zajączek.
9. Potrafię wymienić kilka wielkanocnych potraw.
10. Sam lub z czyjąś pomocą, przygotowałem świąteczną babę lub mazurka.
11. Znam zwyczaj przynoszenia słodyczy przez wielkanocnego zajączka. Zrobiłem miłą niespodziankę komuś bliskiemu.

Uwagi:

         Sprawność ta przeznaczona jest dla zuchów nie tylko katolickiego wyznania, ale mogą zdobywać ją także zuchy, będące innego wyznania, lub też ateiści. Dużą rolę odgrywa tu drużynowy, który pomoże zuchom dobrać tak zadania, aby dotyczyły tradycji i obrzędów Wielkanocnych.

         Sprawność pomaga kształtować takie cechy, jak: chęć pomocy, pracowitość. Inspiruje zuchy do twórczego myślenia przy pracy nad pisankami i ozdobami. Poznawanie i kultywowanie tradycji wpływa w dużym stopniu na rozwój duchowy zuchów.

         Zuchy zdobywające tę sprawność, muszą przyswoić sobie umiejętność dostrzegania granicy w zabawie (przy okazji Śmigusa - Dyngusa), po przekroczeniu, której zabawa zmienia się w krzywdzenie, poniżanie i znęcanie się nad innymi uczestnikami zabawy.

         Sprawność należy zdobywać w okresie wiosennym, tuż przed i w trakcie Świąt Wielkanocnych.

ZAŁOGANT

1. Jestem posłuszny i obowiązkowy. Zawsze słucham poleceń kapitana łodzi.
2. Wraz z rodzicami lub gromadą pływałem żaglówką. Czynnie uczestniczyłem w życiu załogi: sprzątałem pokład, buchtowałem liny, czuwałem na „oku" (obserwowałem wodę i pilnowałem, by z nikim się nie zderzyć).
3. Potrafię nazwać podstawowe części żaglówki, ożaglowanie oraz liny.
4. Brałem udział w pracach remontowych łódki.
5. Wiem, do czego służy kapok, koło ratunkowe i jak należy się zachować, gdy żaglówka się wywróci. Podczas żeglowania zawsze przestrzegam zasad bezpieczeństwa: nie biegam po pokładzie, nie wychylam się za burtę, uważam na przesuwający się bom, zawsze się czegoś trzymam.
6. Potrafię samodzielnie utrzymać się na wodzie i przepłynąć 20 metrów dowolnym stylem. Mogę wytrzymać 5 sekund pod wodą wstrzymując oddech.
7. Wiem, co to jest „Zawisza Czarny". Widziałem morskie okręty na żywo lub w albumie ze zdjęciami.
8. Potrafię nazwać, choć jeden kierunek wiatru (bajdewind, półwiatr, baksztag, fordewind). Wiem, że to dzięki niemu żaglówka może się poruszać. Potrafię wskazać kierunek, z którego wieje wiatr i określić jego siłę (mocny, słaby).
9. Potrafię przewidzieć na podstawie obserwacji nieba nadejście złej pogody (ciemne chmury, mocny wiatr). Wiem, że podczas burzy nie należy pływać na łódce. Zawsze dzień przed wypłynięciem zapoznaję się z prognozą pogody.
10. Podczas rejsu jestem przygotowany na każdą pogodę. Nie zależnie od pogody zawsze mam na sobie kamizelkę ratunkową. Wytłumaczyłem młodszym kolegom, dlaczego to takie ważne.
11. Wiem, jakie są zasady etykiety żeglarskiej. Zawsze pozdrawiam przepływającą obok łódkę.

Uwagi:

         Sprawność Załogant przeznaczona jest głównie dla gromad z rozwiniętą obrzędowością żeglarską. Daje możliwość współpracy z harcerskimi drużynami żeglarskimi, do których możesz przekazać w przyszłości swoje zuchy. Pozwala ona na działania z gromadą, jak i z rodzicami podczas wakacyjnych wypraw.

         Dobrze jest położyć szczególny nacisk podczas realizacji sprawności na zasady bezpieczeństwa, zachowania się na łódce oraz etykiety żeglarskiej.

         Drużynowy, który wspiera zdobywanie tej sprawności musi być dobrze przygotowany.

         Aby rozwijać dalsze zainteresowania zucha w tej dziedzinie, zaproponuj mu również zdobycie sprawności: „Mistrz węzłów", „Szantymen".

ZBIERACZ GRZYBÓW

1. Potrafię rozpoznać na zdjęciach i w naturze oraz nazwać pospolite grzyby jadalne i trujące.
2. Wiem jak poruszać się w lesie aby nie zabłądzić.
3. Byłem na kilku grzybobraniach, zorganizowałem konkurs na króla grzybobrania.
4. Sfotografowałem lub narysowałem moją najwspanialszą zdobycz.
5. Wiem, do czego można wykorzystać grzyby. znam warunki ich przechowywania i suszenia.
6. Wiem, jakie jest znaczenie grzybów trujących w przyrodzie i dlaczego nie wolno ich niszczyć.
7. Pomogłem mamie przyrzadzić potrawę z grzybów.
8. Zrobiłem swój atlas grzybów lub gazetkę ścienną dotyczącą bezpiecznego zbierania grzybów.
9. Umiem szukać grzybów w chrakterystycznych dla nich stanowiskach. Potrafię je zbierać nie niszcząc grzybów ani ściółki.
10. Odpowiednio się ubieram na grzybobranie.
11. Zachęciłem kolegę lub kogoś z rodziny do wyprawy na grzyby.

Uwagi:

       "Zbieracz grzybów" jest sprawnością indywidualną i nie radzimy zdobywać jej zespołowo. Drużynowy musi być bardzo ostrożny jeśli nie jest znawcą grzybów lepiej niech w całości przekaże rodzicom kontrolę nad zdobywaniem przez zuchy tej sprawności.

       Zuchom, które zdobywają tę sprawność należy zwrócić uwagę nie tylko na spożywcze znaczenie grzybów ale przede wszystkim na ich znaczenie w przyrodzie. Wiąże się to z poznawaniem chronionych i rzadkich grzybów, które należy otoczyć opieką.

ZŁOTA RĄCZKA

1. Lubię majsterkować. Umiem bezpiecznie posługiwać się podstawowymi narzędziemi. Umiem np. wbić gwóźdź, skleić zabawkę, grę, wymienić baterię w latarce, film w aparacie fotograficznym, itd.
2. Zbieram rzeczy, które mogą się przydać do majsterkowania (sznurki, szpule, drut, kasztany, żołędzie, itp.).
3. Oszczędnie gospodaruję materiałami, dbam o narzędzia pracy.
4. Wiem, gdzie znajdują się najbliższe warsztaty: stolarski, naprawy urządzeń elektrycznych, itp.
5. Wykonałem kilka zabawek i podarowałem je młodszym kolegom.
6. Dekorowałem zuchówkę lub salę balową.
7. Wykonałem prosty model z gotowych elementów, np. z "Małego Modelarza".
8. Naprawiałem zepsute sprzęty.
9. Samodzielnie przygotowałem klej.

Uwagi:

         Zuch "Złota rączka" potrafi naprawić zepsute urządzenie, wyczarować "coś z niczego". Sprawność uczy zucha cierpliwości, dokładności, wyrabia zmysł estetyki, sprawności manualnej, uczy radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

       Zuch może wykazać się zdolnościami podczas zespołowego zdobywania prawie każdej sprawności i podczas majsterki.

       Aby nadal rozwijać zainteresowania zucha można mu zaproponować sprawności "Ludwiczek - nowoczesna gospodyni", "porządnicki", "sobieradek".

ZNAWCA LICZB

1. Potrafię napisać i odczytać wszystkie cyfry od 0 do 9.
2. Zilustrowałem wszystkie cyfry tak, że do każdej z nich przyporządkowany jest rysunek z odpowiednia liczba przedmiotów.
3. Potrafię policzyć minimum 10 przedmiotów. Wiem ile literek znajduje się w moim imieniu.
4. Przyglądałem się kształtom cyfr, wiem, co przypominają swoim kształtem np. 2 - łabędź, 8 - bałwan.
5. Ustawiałem swoje ciało w taki sposób by przypominało kształtem poszczególne cyfry. Przygotowałem taką zgadywankę cyfrową dla swojej szóstki lub gromady. 
6. Potrafię rozpoznać cyfrę, którą ktoś napisze mi palcem na plecach.
7. Potrafię wykonać proste działania matematyczne w zakresie 10.
8. Wiem, co jest na świecie: tylko jedno (ja, Słońce itd.), tylko dwa (moi rodzice, moje uszy, oczy itd.), tylko trzy itd.
9. Wiem w jakich życiowych sytuacjach znajomość liczb i umiejętność liczenia jest niezbędna.

Uwagi:

         Sprawność „Znawca liczb" jest dedykowana dla zuchów sześcio- i siedmioletnich.

         Wzmacnia ona motywacje do poznawania cyfr i liczb oraz prostych działań matematycznych. Wspiera naukę szkolną oraz pokazuje zuchom jak ważna i potrzebna we współczesnym życiu (również podczas zbiórek) jest to wiedza. Rozwija znajomość symboli, pojęć i umiejętności matematycznych.

         Wymagania do tej sprawności muszą być dostosowane do indywidualnego poziomu rozwoju dziecka.

ZNAWCA LITER

1. Potrafię napisać i odczytać wszystkie litery polskiego alfabetu. Potrafię odróżnić wielką i małą literę.
2. Zilustrowałem cały alfabet tak, że do każdej litery alfabetu przyporządkowany jest rysunek, którego nazwa zaczyna się na daną literę.
3. Potrafię przeliterować swoje imię (wymienić głoski) oraz kilka innych, prostych wyrazów związanych z gromadą.
4. Przyglądałem się kształtom liter. Wiem, co przypominają swoim kształtem np. O - jajko, R - zjeżdżalnia.
5. Wiem, co to jest sylaba. Potrafię podzielić proste wyrazy na sylaby przy pomocy klaskania.
6. Ustawiałem swoje ciało w taki sposób by przypominało kształtem poszczególne litery. Przygotowałem taką zgadywankę literową dla swojej szóstki lub gromady.
7. Potrafię rozpoznać literę, którą ktoś napisze mi palcem na plecach.
8. Wiem, w jakich życiowych sytuacjach umiejętność czytania i pisania jest niezbędna.

Uwagi:

         Sprawność „Znawca liter" jest dedykowana dla zuchów sześcio- i siedmioletnich.

         Wzmacnia ona motywacje do poznawania liter, nauki czytania i pisania. Wspiera naukę szkolną oraz pokazuje zuchom jak ważne we współczesnym życiu (również podczas zbiórek) są to umiejętności.

         Wymagania do tej sprawności muszą być dostosowane do indywidualnego poziomu rozwoju dziecka.